воскресенье, 28 декабря 2008 г.

Посух ба шореҳони «Барзу ва дарди театр»

Соле, ки коргардони машҳури театри муосири тоҷик Фаррухи Қосим аз рўи чанд намоишномаи Мольер як намоиши театрӣ сохт (он вақт ў дар театри академии ба номи Лоҳутӣ кор мекард) ва онро дар фестивали театрҳои шўравӣ дар Тифлис намоиш дод, ман он ҷо будам. Ва ҳама спектаклҳои театрҳои беҳтарини онвақтаи шўравиро дар он фестивал дида ба хулоса омадам, ки ҳам коргардону ҳам ҳунарпешаҳои ҷавони театрҳои тоҷик дар сатҳи ҳунарӣ ҳамсанги ҳунарпешаву коргардонҳори театрҳои беҳтарини Иттиҳоди шўравианд.

Боре ба мағозаи китобфурўшии Тифлис даромадам ва назарам ба китобе афтод, ки дар он вазъи театрҳои шўравӣ аз назари театршиносони машҳури Маскав таҳлил гардида буд. Саҳифагардон карда мақолаеро оиди театри Лоҳутӣ ёфтам. Ва хонда хеле хурсанд шудам. Дар ин мақола таъкид шуда буд, ки театри Лоҳутӣ он қадар актёрҳои боистеъдоду пурмаҳорат дорад, ки дар ин театр бузургтарин асарҳои драматургияи ҷаҳонро бо муваффақият ба саҳна гузоштан мумкин аст.

Дар ҳамон солҳое, ки дар саҳнаи театрҳои Душанбе беҳтарин асарҳоро беҳтарин коргардонҳо ба саҳна мегузоштанд, муаммои кам омадани тамошобин ба театр вуҷуд дошт.

Тифлис аз ҷиҳати нуфус аз Душанбе бузургтар нест. Ҳамон вақт (солҳои авали бозсозӣ буд) Душанбе ҳамагӣ чанд театр дошт – Опера, Лоҳутӣ, Ҷавонон ва Лўхтак. Аммо камина сенздаҳ театри ҳар шом аз тамошобин пури Тифлисро дида ангушти тааҷҷуб газидам.

Репертуар чандон бой набуд. Зеро ҳама театрҳои Тифлис мисли театрҳои тоҷик аз рўи «остаточный принсип» бо маблағи хеле кам таъмин мегардиданд. Ба ҳамин сабаб баъзе спектаклҳояшон аз ҷиҳати ороиш соддаву камбизоат буд.

Аммо муносибати гурҷиҳо ба театрҳои худ хеле самимона буд. Дар ёдам ҳаст, ки аз рўзи ба Тифлис пой гузоштанамон то охири рўзи фестивал (зиёда аз 15 рўз) театршиноси номдори тоҷик профессор Низом Нурҷонов хеле ба вазорати фарҳанги Гурҷистон давутоз карданд, ки ба як намоиши театри марионеткаҳои Тифлис билет ёбанд. Ҷои холӣ ёфт нашуд. Сипас саркоргардони он театр хабардор шуда барои Нурҷонов як курсии иловагӣ ба толори театри худ гузошта буд.

Дар бораи оқибмонии санъати театри тоҷик бисёр гуфтанду боз ҳам бисёр хоҳанд навишт. Боре Сафармуҳаммад Аюбӣ аз телевизион изҳор намуд, ки бо чунин маблағҳои каме, ки барои ҳаққуззаҳмаи драманавис муайян гардидааст, эҷоди дроми хубро интизор шудан хатост.

Яъне бемории театри тоҷик аз дардҳои гуногун таркиб ёфта ҳар яки онро шифо бахшидан лозим аст. Дар баҳсҳоҳое, ки оиди тамошобин ва театр ҳамон солҳо дар саҳифаҳои ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат» сурат гирифта буд, қариб ки ҳама дардҳои театр баён ёфта буданд. Афсўс, ки сиёсати маблағгузории замони шўравӣ ба амалӣ кардани бисёр пешниҳодҳои хуб имкон надод.

Давлати тоҷик солҳост, ки соҳибистиқлол гардидааст. Ман ҳеҷ фаҳмида наметавонам, магар ҳоло ҳам театри тоҷик аз рўи дастурҳои замони шўравӣ маблағгузорӣ мешавад? Агар ин тавр нест, чаро мардум аз экрани телевизион оиди камбағалии репертуари театрҳои тоҷик сухан мекунанд?

четверг, 25 декабря 2008 г.

Барзу ва дарди театр

Дар як намоиши телевизионӣ коргардони машҳури театри тоҷик Барзу Абдураззоқов ширкат мекард ва бо иштирокчиён муҳокимаи масъалаи ба театрҳои Тоҷикистон кам омадани тамошобин мерафт.

Барзу дар ин барнома ягона мутахассиси варзида буд ва бо камоли майл гўшу чашм шудам, ки ў билохир чи хоҳад гуфт.

Аз суханони ў ҳамин қадар фаҳмидам, ки як сабаби кам омадани тамошогар ба театр кам ба саҳна гузошта шудани асарҳои хуб будааст. Фикр кардам, ки магар танҳо ҳамин аст? Агар ҳамин суолро Барзу ба падари худ коргардон ва ҳунарпешаи машҳури театру синамо Ҳабибулло Абдураззоқов медод, бовари комил дорам аз ин марди ҳамеша ҳақгўй чунин посух мегирифт:

- Сабаби асосии ба театр кам омадани тамошобин камфарҳангии мардуми мост. Дар шаҳрҳое, ки театрҳояш пур аз тамошобинҳост, ба театр рафтан мисли барои харидани ғизо ба дўкон рафтан талаботи ҳатмии ҳар як фард гардидааст. Муаммои асосӣ он аст, ки барои ба чунин савия расонидани мардумамон чӣ бояд кунем.

пятница, 19 декабря 2008 г.

Посух ба суоли хонандаи иронӣ Mohsen ( Iran-Mashad)

Асари Мавлоно «Фи-ҳи мо фи-ҳи» дастраси ман нест, ки маҷбур будам, тарҷумаи русии онро биёрам. Дар ин ҳикоят Мавлоно одамонро ба се тоифа тақсим кардааст:

1. Онҳое, ки баробари худо ҳама чизро дар рўи замин аз марду зан, ҳайвоноту кўдакон то сангу хок ситоиш мекунанд.
2. Тоифаи огоҳу таълимгирифтае, ки ба ғайри худо ба касе саҷда намеоранд ва ситоиш намекунанд.
3. Тоифаи саввум – одамоне, ки ба мақоми хомўшӣ расидаанд. Онҳо мегўянд, ки на ба Худо саҷда меоранду на ўро рад мекунанд. Гарчанд садои ин тоифа дар ин ҷаҳон шунаво нест, онҳо аз мақоми ду тоифаи аввал пеш гузаштаанд.

Ин ҳикоят (тарҷумаи В.Шуховцов) аз маҷаллаи «Иран-наме» №4, 2007 чопи Алма-Ати гирифта шуд.

четверг, 18 декабря 2008 г.

Посух ба суоли Aryaram

Камина мутахасиси ин бахш нестам. Аммо дар замони муҳокимаи лоиҳаҳои гербу дирафши Тоҷикистон дар ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат» маколаҳои асосан дигаронро оиди ин масъала чоп мекардам, ки дар он Олимпур низ ширкат карда буд. Ман узви комиссиюни гербу дирафш набудам, дар комиссиюни гимни давлати ширкат доштам. Рўзе гушрасам шуд, ки қисме аз аъзои комиссиюни гербу дирафш дохил кардани сурати шерро намехостаанд. Сарвари ин комиссиюн раиси итт. расомон Сўхроб Қурбонов буд ва ман наздаш рафта соате оиди аҳамияти рамзҳои бостонӣ суҳбат кардам. Ў гуфт, ки узви комиссиюн ин суханҳои маро бояд шунаванд. Сипас бо даъвати ў дар як ҷаласаи он иштирок карда фикрҳоямро баён кардам. Таъкид намудам, ки дар байни лоиҳоҳои пешниҳод гардида офтобу шер намодҳои асосианд, ки аз фарҳанг ва давлатдории бисёрҳазорсолаи тоҷикон гувоҳи медиҳанд ва бидуни инҳо герби Тоҷикистонро тасааввур натавон кард. Баъзе аз аъзоёни ин комиссиюн эътироз карданд, ки чӣ ҳақ дорӣ дар пеши мо сухан куни, ту узви ин комиссиюн нести. Сўхроб гуфт: - Адаш Истадро ман даъват намудам, зеро дар чунин фикрам, ки сухани ўро шунидани мо аз фоида холӣ нест.

Ҳамин тавр сурати шер ворид шуд, аммо пас чӣ воқеа рух дод, дар ин бора дар архиви блоги ман моҳи февралро боз кунед, хоҳед фахмид. Як зане, ки зоҳиран ба ҷевон ё сандуқи оҳани монанд буд, агар хато накунам Валентина Ивановна ном дошт, дар ҷаласаи порлумон ҳамаи вакилони халқ ва халқи Тоҷикистонро «шер не, балки мокрая курица» гуфт ва берун андохтани шерро аз герб ба овоз монд ва ин воқеаи нангинро аз тариқи телевизион тамоми Тоҷикистон дид. Аз адибон Мўъмин Қаноат равшану возеҳ оиди рамзхои миллӣ назди вакилони мардуми суханрони карда буд. Бо як сухани ин зани аблаҳ аз сари депутатҳои калўшӣ ҳама суханҳои як сол пеш дар ҷаласаи порлумон гуфтаи Мўъмин Қаноат парида рафт.

Байни шери герби Тоҷикистон ва шери ливои собиқи Эрон фарқ хаст. Ин шер дар даст шамшер надорад. Онро наметавон иқтибос аз герби Эрони шоҳаншоҳӣ номид. Клавихо дар «Рўзномаи сафари Самарқанд» соли 1403 навиштааст, ки акси чунин шерҳоро болои дари қасри Темур дидааст ва ин герби ҳокими собиқи Самарқанд будааст.

Китоби Л.И.Ремпель «Цепь времен»-ро, ки соли 1987 дар Тошканд чоп шудааст пайдо кунед ва хонед. Ин китоб оиди рамзҳои бостонии Осиёи Марказӣ баҳс мекунад.

Оиди таърихи сеҳазорсолаи рамзи тасвири шер дар пеши хуршед яке аз муҷриҳои PARS TV (Hotbird, 11785Mhz, 27500KS/c,) китобе чоп кардааст, ки агар аз ў пурсон шавед ба шумо ба ивази маблағе хоҳад фиристод.

вторник, 16 декабря 2008 г.

Якеро медонистам, ки намоз намехонд…

Якеро медонистам, ки намоз намехонд, вале аз чашму рўяш нури оҳуроӣ таҷаллӣ мекард. Чанд бор гуфтандаш агар шумо рўзе раведу ба масчиди ҷомеъ намоз кунед, ҳазорҳо намозхон аз паси шумо хоҳанд омад ва дар масчиди ҷомеъ нахоҳанд ғунҷид. Ҷавоб дод: «Ҳама чиз ба хости худост.»

Сарвати зиёде надорад. Чанд бор гуфтандаш, ки имкони ба ҳаҷ рафтанро доред. Гуфт: – Худои ман мегўяд: «Вақте ки халқат ин қадар ба қумаки ту мўҳтоҷ аст, чаро чанд миллион сўм харҷи беҳуда намуда ба зиёрати Каъба меравӣ? Медонӣ, ки ман дар он ҷо нестам.»

Дасткушоду сахӣ буд ин мард ва кўмаки худро ба дармондагон дареғ намедошт.

Бо симои орифона ва нигоҳи шоирона ҳар рўз аз назди майдони Регистон мегузашт. Пиёда ба кор мерафт ва пиёда аз кор бармегашт. Ботинан мусалмон, вале дар зоҳир на.

На худоро мепарастид, на ягон мансабдорро. Бисёр фикр мекардам, ки ин тоифа одамонро дар вақти ифодаи аъмолашон ба чӣ номе ташхис метавон кард?

Инак тарҷумаи русии як ҳикояи Мавлоно аз «Фи мо фи» (Чизе ки ҳаст, ҳамон аст) дучорам шуд, ки дар он ба ин суол посух додааст.

ЧЕЛОВЕК ИЛИ ЖИВОТНОЕ

О, брат, ты весь – мысль!
А все остальное в тебе – лишь кости и корни!


У Мавлана спросили, в чем смысл этих стихов, и он ответил:
– Мысль – это не то, что люди под этим обычно понимают. Если кто-то захочет объяснить людям, что такое мысль, он должен сказать так: «Человек – это говорящее животное. И его речь – это и ест мысль, явная или скрытая. Только мысль отличает человека, все, что кроме этого – относится к животной природе, все остальное – лишь кости и корни.

Речь человеческая подобно солнцу, тому солнцу, что дарует человеку жизнь и тело. Речь всегда присутствует у человека, независимо от того, говорит он или нет. Но пока жив человек, животное начало в нем тоже присутствует.

Человечество делится на три сорта людей: одни не ограничиваются Богом, и кроме него поклоняются и возглашают хвалу всему остальному – от женщин и мужчин, скота и детей, и до камней и земли. Другие – осведомленные и образованные – не поклоняются и не восхваляют никого, кроме Бога. Третьи – дошли до такого состояния, что достигли молчания. Они говорят, что не будут ни служить Богу, ни отвергать Его. Эти люди превзошли две предыдущих стадии, хотя их голос и не слышен в этом мире».

воскресенье, 14 декабря 2008 г.

Идеали миллӣ

Идеали миллӣ, яъне камоли матлуби миллӣ барои мардуми тоҷик аз ҷониби рўшанфикрони Тоҷикистон равшан ва аниқ муайян нагардидааст. Идеалҳои ҳар як фарди мардуми тоҷикро ҷамъ оваред, дар маҷмўъ оиди идеали миллӣ тасаввуре ҳосил мешавад.

Ҳоло мақсади аксари мардуми тоҷик беҳ кардани вазъи иқтисодии хонаводаи худ аст. Бо кадом роҳе, ки бошад, ҳатто бо мардикории дур аз ватан маблағ пайдо намудан самти асосии амали ин мардум аст.

Камоли матлуби худро мардуми Русия баъди пош хўрдани империяи шўравӣ гум карда чанд сол саргаранг монд. Рўшанфикроне пайдо шуданд, ки дар замони сарварии Путин ҳам ба давлатдорони рус ҳам ба мардум фаҳмониданд: — Камоли матлуби мардуми рус аз қадимзамон сохтани давлати абарқудрат буд ва талош барои ин мақсад дар ин мардум нерўи азими созандагиро тавлид мекард. Нагузоштани чунин мақсади олӣ дар пеши худ боиси сустии давлати рус мегардад.

Ба ҳамин сабаб давлатдорони рус мисли императорони собиқи Русия барои ба вуҷуд овардани беҳтарин артиши замонавӣ кўшиш мекунанд.

Тоҷикон низ аз набудани камоли матлуби худ дар вазъи ногувор қарор доранд. Ба ҳамин сабаб бисёр ҷавонони тоҷик камоли матлубро дар дини ислом меҷўянд. Дин камоли матлуби ононро дар шакли сазовор шудан ба биҳишт муайян кардааст. Пас дар маҷмўъ чӣ ҳосил мекунем?

Ба ғайри ин баъзе қувваҳои иртиҷоӣ аз хориҷа ба мардуми тоҷик камоли матлубро дар шакли барқарор кардани хилофати араб бор кардан мехоҳанд. Яъне набудани чунин идеал чунин хатарҳоро эҷод мекунад.

Маънии зиндагӣ, яъне ҳаёт чист? Барои сарватмандони рус (агар мардикор бошӣ) хизмат кардан, шиками худу хонаводаро сер кардан ва боз бача зиёд намудан, ки ин бачаҳо боз ба Русия раванду хидмати онҳоро бикунанд?

Идеали миллии тоҷикон кадом аст? Он дар кадом асарҳои адабиву илмӣ ифода ёфтааст? Шумо оиди ин масъала чӣ фикр доред, хонандагони азиз?

пятница, 5 декабря 2008 г.

Кулоҳи миллӣ чаро кам мешавад?

Каллапўшро ба забони тоҷикӣ асосан кулоҳ мегўянд. Як маънои асосии кулоҳ тоҷ аст.

Фирдавсӣ гуфтааст:
Чунин гуфт, к-оини тахту кулоҳ,
Каюмарс овард, к-ў буд шоҳ.

Дар байни мардум кулоҳро тоқӣ ё қалпоқ низ мегўянд. Дар Самарқанд ва дигар шаҳру ноҳияҳои Осиёи Марказӣ мардумони тоҷику ўзбек асосан каллапўши қаланфурнусхаи сиёҳи нақшҳояш сафедро мепўшанд.

Дар байни баъзе намозхонҳо каллапўши сафед расм гардида буд. Ба ривояте расули акрам кулоҳи сафед мепўшидаанд.

Мардуми моро дар хориҷ аз кишвар бо ҳамин кулоҳи чустии қаланфурнусхаашон мешиносанд. Ҳоло дар либосамон ҳамин як нишонаи миллӣ боқӣ мондааст. Ва ба қадри он бояд расид. Чаро қаланфурнусха?

Ин нақше, ки ба қаланфур монанд аст, дар асл боли фариштаи балогардонро ифода мекунад.

Агар филмҳои таърихиро дида бошед, дар тоҷи шоҳони бостонии Эрону Осиёи Марказӣ нақше аз болҳо ҳастанд. Яъне ба каллапўш кашидани расми боли фариштаи балогардон таърихи хеле қадима дошта аз решаҳои бостонии ин нақш гувоҳи медиҳад.

Имрўзҳо дар кўчаҳои Самарқанд мардҳое, ки дар сар кулоҳи чоргўшаи рангҳояш тира доранд, бисёр ба чашм мерасанд. Чунин кулоҳро замонҳои пеш ба ғайри як-ду тотори қазонӣ касе намепўшид. Аммо ба хотири он ки ин гуна кулоҳ ҳам арзон асту ҳам чиркбардор бисёр намозхонҳо ба он таваҷҷўҳ пайдо кардаанд.

Ягон имомхатибро лозим аст, ки дар вақти амр бар маъруф ва наҳй аз мункар бигўяд: Гумон мекунед, ки чирки кулоҳи тираранги шуморо худо намебинад? Магар намедонед, ки паёмбар кулоҳи сафед ба сар мекард?

Дар замони шўравӣ сари луч гаштан ва дар маҷлисҳо сарлуч нишастан расм гардида буд.

Танҳо шоири самарқандӣ Салим Кенҷа дар ягон маҷлиси расмӣ кулоҳи чустии худро (чустиҳо низ суғданд) намегирифт. Вақте ки роҳбарони коммунист ба ў фишор оварданд, ки аз омўзгорӣ дар донишкадаи омўзгорӣ маҳрум хоҳанд кард, боз ҳам тоқиро аз сар нагирифт ва гуфт:

- Ин ягона нишони миллии ман аст. Ман агар аз баҳри ҳамин низ гузарам, пас тоҷик нестам.

Ў дар ин бора шеъру ҳикоя низ навиштааст.

Ман ҳам як кулоҳи болифариштагӣ (чустӣ) дорам. Аммо бо назардошти саломатиам ва вазъи обу ҳаво гоҳ-гоҳ мепўшам, дар ҳама маъракаҳои серодам ба сар мениҳам, то ки фариштаи балогардон доим болои сарам бошад, маро аз чашми бад ва дигар балоҳои ногаҳонӣ муҳофизат кунад.

Вақте ки онро ба сар мениҳам, гўё ки ба дилам рўшание ворид мешавад, нур ва ҷилои аҳуроӣ.

Ба ғайри кулоҳи чоргўшаи болифариштагӣ тоҷикон кулоҳҳои хушобуранги дигар низ доранд, ки расми пўшидани онҳо дар Тоҷикистон аз байн нарафтааст ва дар онҳо низ нақшҳои бостонӣ ҳастанд. Аммо ба сабаби мавҷудияти нақшҳои сурхаш дар маъракаҳои таъзия пўшидани онҳо мувофиқ нест. Кулоҳи чустии болифариштагӣ бошад, бо матои сиёҳи гулҳояш сафед ба ҳама гуна маъракаҳо чӣ азодориву чӣ базмҳои хурсандӣ мувофиқ аст.

среда, 3 декабря 2008 г.

Китоби нави Ўктам Иброҳим

Китоби нави насрнависи тоҷики Самарқанд Ўктам Иброҳимро таҳти унвони «Озодмарде аз шаҳри бостонӣ. Марсияи тирамоҳ» нашриёти «Зарафшон» ба табъ расонд. Қисми авали китоб аз ҳаёти тадбиркор О.Файзуллоев ҳикоя мекунад. Бахши «Марсияи тирамоҳ» аз ҳикояҳо ва андешаҳои муаллиф мураттаб гардидааст. Ўктам яке аз шогирдони Фазлиддин Муҳамадиев буд. Шогирди чунин устоди бузург будан боиси ифтихор аст.

Ҳоло чанд фиқра – андешаҳои ўро ба блогхонҳо пешниҳод мекунам, то ки бо сабки нигориши ин адиби самарқандӣ шинос шаванд.

ПАРЕШОНЕМ


Мо ҳама парокандаем, парешонем чун поши ситораҳои фалак… Парешонему ба ҳар сў давонем чун мўрчагон… Яке бор мекашад ба манзил, яке аз паси сарват битозад, яке аз паи шўҳрат, дигаре аз паи ёри саҳиқад, оне аз паи лаззати шаҳвонӣ тозон асту дартоз. Тозон асту дартоз. Кай ором гирад инсон? Кай мақсади асл шиносад одамизод? Яке барои озору тўҳмати дигаре хобаш намебарад, оне аз оташи ишқи нигоре печутоб дораду шабзиндадор аст, яке ба мотам нишаста, дигаре бехабар аз хазони умр сархуши сандуқи тиллояш аст… Кай мақсади асл шиносад одамизод?

ДИЛИ МАН

Ман ба се забон менависам… аммо лафзи модариам тоҷикист. Он маро чун ватан, шири поки модар ва ишқи ҳақиқист, чун дил дар қафаси сина аст. Ончуноне, ки инсон бе дил зиндагӣ карда наметавонад, рустанӣ бе реша, бехок, бе об, бе ғизо, бе нури хуршед, ман ҳам бе забони модариам – забони тоҷикиам зиндагӣ наметавонам кард…

МАРО ЧАҲОРПОРА СОЗЕД


Эй онҳое, ки дини мубини ислом мегўеду дини муқаддаси насронӣ ва ҳар яке дину оин, забони миллати хешро волотар мехонед, маро чаҳорпора созед. Ғарқаи хунам кунед, ба хун ғалтонам кунед. Сипас ҷисми чаҳорқисматшудаам, сари буридаам,дили захмиву афгорамро, ки баҳри ҳар яке Шумо месўхт, дар оташ бисўзед. Ҷисмамро бисўзед, хокистарамро дар сатҳи мавҷҳои саркаши дарёи Зарафшон чун кофур, амсоли мушки анбар биафшонед, то он бо хоку оби диёрам, ки маро парвардааст, биомезад. Ва ман осоиш хоҳам ёфт, оташи рўҳи исёнкорам хомўш мешавад, дили афгорам тасаллӣ меёбад. Захмҳои носури дилам якояк шифо меёбанд. Лаҳзае вуҷуди дар гулхани оташ сўхтаам роҳи Шуморо мунаввар месозад…

Маро чаҳорпора созед ва дар оташи пок бисўзед, эй «бузургон», «хирадмандон», «пешвоён»-и миллату нажодҳо, дину оинҳо! Як яздонпараст, як дарвеши хирқапўш, як зодаи одамро, ки башардўст аст, бисўзед дар оташи ҷаҳлу таассуб ва миллатгароии хеш…

среда, 26 ноября 2008 г.

Инсоф

Инсоф асоси асосҳои ахлоқи инсон аст. Бисёр гуфтанду мегўянд, ки асосҳои ахлоқи ҷомеаро дин муайян мекунад.

Аммо то пайдоиши динҳо ахлоқ бар кадом пояҳо устувор буд?

Ин пояҳо адолат ва инсоф ном доштанд. Моли касеро дуздидан ва ҳоли ўро табоҳ кардан аз рўи инсоф нест – мегуфтанд дар қадимзамони бединӣ одамон.

Инсоният (мо инро мехоҳем ё на) ба сўи бехудои равон аст. Табиист, ки зарфияту таъсиру аҳамияти вожаҳои инсофу адолат хоҳад афзуд. Хоҳ-нохоҳ ҷомеа барои худ қонунҳои устуворкунандаи адлу инсофро зиёдтар эҷод ва устувор хоҳад намуд.

Агар яке дар зару неъматҳои фаровон ғарқ бошаду каси дигар азоби тангдасти бикашад – хонаводаи хешро бо ғизои хубу моддиву маънавӣ таъмин карда натавонад, аз рўи инсоф нахоҳад буд.

Аммо бо ақидаи «Ба худодода ситеза накун, ба худодода худо додааст», ин нобаробарию ноинсофиро ҳукми қонунӣ бахшидаанд.

Агар ин сарватманд сарваташро бо роҳи ҳалол ба даст оварда бошад, сарвати ўро кашида гирифта ба нодор бидодан аз рўи инсоф нест.

Инсоф он аст, ки сарватманд ба воситаи фондҳои хайрия ба камбизоат кўмак бирасонад ва адолат он аст, ки қонуну дастгоҳи ҳукуматӣ ба сарватмандшавии ғайриқонунӣ роҳ надиҳад ва камбизоат бо ҳимояи иҷтимоӣ таъмин бошад.

Инсоф пояи адолат аст. Аммо то пурра устувор шудани инсоф дар ҷомеа дин лозим аст.

Зеро бисёр касон аз тарси азоби дўзах ба беинсофӣ роҳ намедиҳанд. Виҷдони онҳо дар тараҳҳуму шафқат ба инсон не, бар ақоиди динӣ устувор аст.

Муаллим ва гўсола

Муаллими дарси забон ва адабиёти тоҷики мактаби таълими ҳамагонии ман таълим гирифта Эҳсон Тўрақулов (рўҳаш шод бод!) одами хеле хуб буд. Зиёии ҳақиқӣ буд – ба кори худ хеле дилсўзона муносибат мекард. Агар ягон талаба вазифаро иҷро накарда бошад, дар бораи он ки ҷавоне ба омўзиши илм чунин муносибат кунад, оқибат чӣ хоҳад шуд, бо мисолҳо хеле дилсўзона гап мезад. Намунаи ибрат буд – ҳам дар рафтор ҳам дар гуфтор. Хати зебо дошт. Либосаш, андомаш, бачаҳояш, ҳатто велосипедаш доимо тозаю зебо буданд. Гардеро на дар либосашу на дар дучархааш медидед.

Ба мисли ҳар як одами бофарҳанги шўравӣ ўро низ аз маоши каме, ки мегирифт, маҷбурӣ ба рўзномаи «Правда» – бузургтарин рўзномаи русии коммунистони шўравӣ обуна мекунонданд, ҳол он ки ў коммунист набуд. Вале ғояҳои неки коммунистиро мепазируфт. Боре ман аз ў пурсида будам: – Муаллим шумо «Правда»-ро мехонед?

Ў гуфт: – Бисёр касон рўзнома намехонанд, рўзномаҳоро ба ҷои қоғази туалет ё ягон кори дигар истифода мекунанд. Ман ҳам «Правда» мегирам. Аммо дар дарвозаи ҳавлӣ қуттии почта надорам. Барои ҳамин қуттиро харидан моҳонаам намерасад. Азбаски барои гову гўсола оғил ҳам сохта натавонистам, онҳоро дар дарвозахона ҷой додаам.

Хаткашон «Правда»-ро аз сўрохи дарвозаам ба дарун тела дода меравад. Баъд онро гўсола мехўрад.

Коммунистон ҳоло даъво мекунанд, ки тиражи нашрияҳои мо ба миллионҳо нусха мерасид, аммо медонистанд, ки ин миллион нусхаҳо чӣ мешуданд. Масалан дар бошишгоҳҳои истироҳатии деҳқонон дастаҳои нокушода мехобиданд.

Сипас ман ҳам рўзноманигор шудам. Ёдам ҳаст, ки тирожи ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат»-ро, ки дар он муовини сардабир будам, ба сад ҳазор расонида будем (тирожи ҳозирааш – 2 ҳазор). Гоҳ-гоҳ «Правда» – хўроки гўсолаи омўзгори адабиёти мактабам ба ёдам мерасид ва аз худ мепурсидам: оё бо он маоши каме, ки омўзгорон мегиранд, нашрияи мо низ вазифаи худро иҷро карда метавонад?

Охир муаллим маҷбур аст, дар вақти фориғ аз дарс танҳо бо корҳое машғул шавад, ки камбуди маошро каме ҳам ҷуброн мекунанд. Он гоҳ ба хондани нашрияе вақт ку?

Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон равшан нишон дод, ки бо вуҷуди тирожҳои калони нашрияҳову китобҳо қашшоқии маънавӣ, ки заминаи ин ҷанг гардид, дар ҷомеа вуҷуд доштааст.

четверг, 20 ноября 2008 г.

Ин даҳан ё калўшкўҳна?

Дар блоги «Андеша» аз ҷониби яке иборае садо дод, ки дар он президенти Ўзбекистон Ислом Каримов номбар гардид. Гўё ба ибораи ғалати як омӣ президенти Тоҷикистон президенти Ўзбекистонро ба зону шинонда бошад. Чунин ҳарфҳоро касоне бофта мебароранд, ки муносибатҳои байни Ўзбекистону Тоҷикистонро сард кардан мехоҳанд. Инро рўзноманигорони тоҷик бояд доим дар мадди назар дошта бошанд. Дар бораи характери президенти кунунии Ўзбекистон бошад, ҳама хуб медонанд, ки ўро ҳатто пайғамбар ба зону шинонда наметавонад. Ў ҳатто зери таъсири абарқудратҳо – Маскаву Вашингтон қарор надорад.

Вақте ки миллионҳо тоҷикистонии дар Ўзбекистон хешутабордор ва миллионҳо ўзбекистонии дар Тоҷикистон хешутабордор ҳар шаб «Эй худо, муносибатҳои Тоҷикистону Ўзбукистонро беҳтар кун!» гуфта дуо мекунанд, то ки равуои бевиза барқарор шавад, чунин ҳарфҳои ғаразнокро иқтибос кардан як намуди вайронкорист.

понедельник, 17 ноября 2008 г.

Дарозтарин тоҷик

Телеширкати «Мир» дарозтарин тоҷик Меҳроҷ Каримовро нишон дод – баландии қадаш 2м.17см. Ў ҳоло ҷавони солим буда боз ҳам имкони дароз кардани қади худро дорад. Аммо намедонам, бо муштзанӣ машғул гардиданаш ба ў ягон миллион доллар фоида меорад ё не. Агар дар бозии баскетбол маҳорат медошт, танҳо барои чунин қад NBA чанд миллион доллар медод. Агар мақоли «Кулли дарозҳо аҳмақанд» дурўғ бошад, ҳатман чунин хоҳад кард.

пятница, 24 октября 2008 г.

Бад магўй!

Як нафар ба даст қалам гирифтааст ва ҳар чизи манфие, ки дар эрониҳо дидааст, рўи қоғаз овардааст. Кори саҳл буд, агар танҳо рўи қоғаз мебуд. Ва чунин амал бори аввал мушоҳида намешавад.

Бумага все стерпит – яъне – қоғаз ба ҳамааш тоб меоварад мегўянд русҳо. Аммо ин навиштаҳо дар Интернет дар блоги Андеша истодаанд ва мисли ҳукмномаи як каси бо эрониҳо бисёр таҷрибаи ҳамкорӣ дошта бетаъсир нахоҳад буд.

Мақсад аз ин навиштаҳои ў чист? Оё мехоҳад, ки эрониҳо ҷиҳатҳои манфии худро бифаҳманд ва ба ислоҳи он ҷаҳд кунанд? Дар ин сурат блоги Андеша ба сабаби ҳуруфи кириллӣ байни эрониҳо хонандаи зиёде надорад. Масъала ин аст, ки хислатҳои манфӣ байни худи мо тоҷикон низ кам нест ва агар ин хислатҳоро ягон эронӣ ҷамъоварӣ кунаду дар матбуоти Эрон ба хати форсии арабӣ нашр намояд, мо тоҷикон чӣ хоҳем гуфт?

Ҳатман хоҳем гуфт, ки эй фалонӣ, чаро танҳо бо ранги сиёҳ тасвирамон мекунӣ, наход ки ягон сифати хуби халқи тоҷикро надидаӣ?

Боз хоҳем гуфт, ки аз нашри чунин гапҳо мақсад чӣ буд? Барангехтани нафрат байни тоҷику эронӣ ё наздиктар кардани онҳо?

Сухан танҳо оиди як қавм нест. Эрониҳои Эрон танҳо аз мардуми форс иборат нестанд, турку араби зиёде он ҷо сокинанд.

Ҳоло замонест, агар касе бигўяд, ки халқи ўзбек фалону беҳмадон тоҷикон бо тааҷҷуб ба ў нигоҳ мекунанду бо таассуф сар хоҳанд ҷунбонд, ки ақлаш костааст.

Зеро мо тоҷикон бо ўзбекҳо ҳамсоя, ҳамзамин, ҳамтабақ ҳастем, онҳоро хуб мешиносем, медонем, ки халқи ўзбек умуман хеле одамдўст ва меҳрубон аст.

Агар чунин суханҳои манфӣ нисбати эрониҳо гуфта шавад, каси зиёде пайдо намешавад, ки эътироз кунад. Сабаби ин хеле аз марзҳои тоҷикӣ дур мондани эрониҳост. Аммо камина дар таҷрибаи ҳаётиам бисёр мушоҳида кардаам, ки аз фарҳангиёни эронӣ онҳое, ки бар сари халқи тоҷик ду-се қарни охир чӣ фоҷиаҳо омадааст, огоҳанд, ба тоҷикон хеле самимитар муносибат мекунанд ва агар лозим шавад, кўмаки худро дареғ намедоранд.

Сабаби асосии камбинии эрониҳо нисбати тоҷикон зарари бузургу ҷиддиест, ки фарҳанги тоҷик асрҳои охир дидааст ва он муҷиби камфарҳангии мардуми тоҷик гардидааст.

Масалан, як асри охир ба сари мардуми тоҷик чӣ қадар фоҷиаҳо омад? Китобсўзӣ, қатлу ҳабсу бадарғаи рўшанфикрони асил, ду бор дигар кардани хату алифбо ва билохир ҷанги шаҳрвандӣ, ки хеле аз соҳибонӣ қалам кушта шуданд.

Гарчанде дар замони шўравӣ ташкили ҷумҳурии Тоҷикистон ҳодисаи мусбат буд, боз ҳам мо тоҷикон бо халқҳои дигари шўравӣ дар як маҳбаси оҳанин будем, имкони дастёбӣ ба дастовардҳои илмиву маърифативу фарҳангии ҷаҳонӣ хеле кам буд.

Дур равем то Масков мерафтем, аммо ҷавонони эронӣ дар Порису Лондон таҳсили илм мекарданд. Ба ҳамин ваҷҳ онҳо аз шеъри модерн ва ҳар чизи мусбате, ки дар Ғарб буд, пештар ва бештар аз мо баҳра бурданд. Сабаби пешрафти насри бадеии тоҷик боз ҳам мактаб қарор гирифтани насри классики рус Гогол, Чехов, Толстой, Достоевский дар ҷаҳон буд.

Ба ин сабаб ибораи «камфарҳангии тоҷикӣ» як ҷамъбасти шартии умумист, фарҳанги тоҷик дастовардҳои вижае дорад, ки барои эрониҳо ҷолиб аст. Аммо ин дастовардҳо дар адабиёт, мусиқӣ, наққошӣ он қадар бузург нестанд, ки мо бо дилпурӣ бигўем: соҳиби пешрафти фарҳанги гардидаем.

Дар се даҳсолаи охир эрониҳои ба Ғарб кўчбаста тавонистанд, ки фарҳанги навинро ҳифз ва ривоҷ бахшанд, студияҳои телевизионии форсии зиёде таъсис диҳанд ва мусиқии ба рақобат тобоварро эҷод намоянд.

Чаро мо тоҷикон клипҳои баландсифат эҷод карда наметавонем, ки тавассути ин студияҳои телевизиони пахш бигарданд?

Рўшанфикрони тоҷик гумон мекунанд, ки ҳар як эронӣ аз ин воқеаҳо хабардор аст. Аммо ин тавр нест. Бисёре аз эрониҳо фикр мекунанд, ки сабаби камфарҳангиву камдонишии мо аз танбаливу беғайратист.

Мо барои шиносондани халқи тоҷик ба мардуми эронӣ қариб, ки коре накардаем. Ташаккур ба оқои Шеърдўст, ки чанд китоби адиби тоҷикро дар Эрон чоп кардааст, аммо ин ва корҳои дигар он қадар каманд, ки тасаввуроти эрониҳоро нисбати тоҷикон чуноне ки бояд, шакл надодаанд. Офарин ба Мирзо Шакурзода, ки ин муамморо аз ҳамаи мо рўшанфикрони тоҷик бештар ва амиқтар дарк намуд ва китобҳое, ки дар Эрон ба табъ расонд, ғановати бузурги фарҳанги тоҷикиро муаррифӣ намуд.

Доктор Масъуди Миршоҳӣ дар Порис шеъри бонувони порсигўи Ўзбекистонро дар китоби «Дурри дарӣ аз Самарқанд то Бухоро» нашр кард. Чунин корҳо ҳастанд.

Аммо садҳо чунин корҳо бояд амалӣ шаванд, то ки эрониҳо на танҳо ба мо бо дилсўзӣ нигаранд, балки тоҷиконро самимона дўст доранд.

Ба ҳар ҳол халқи тоҷик ба чунин муҳаббати самимӣ арзанда аст.

суббота, 18 октября 2008 г.

Шуморо кадом ҷини каҷҷак зад?

ТВ-1 Тоҷикистон ба муносибати 950–солагии имом Ғазолӣ намоише нишон дод, ки пур аз ҳамду санои ин донишманди асримиёнагӣ иборат буд. Дар ин санохонӣ аз донгишмандони Эрон оқои Шеърдўст ва аз Тоҷикистон донишмандони варзида ширкат намуданд.

Вақте ки Шеърдўст дар ин бобат санохонӣ мекунад ўро фаҳмидан мумкин аст. Зеро вазифа тақозо мекунад. Аммо нафаҳмидам, ки олимони тоҷикро чӣ ҷини каҷҷак задааст, ки ҳарфе аз хатоҳои Ғазолӣ пеш наоварданд. Ҳол он ки маҳз Ғазолӣ алайҳи ақлпарастии Сино ва Хайём бархоста буд ва ин ҷараёни мусбати фикриро абадул абад гўр карда пешрафти афкори мардумони эронинажодро ҳазор сол ба оқиб афканд.

ТВ-1-ро минбаъд мебояд, ки дар чунин маврид зери сурати ҳар як донишманди сухан кунанда ному унвонашро нависад, то ки донишмандони тоҷик масъулиятеро дар назди таърих ва оянда ҳис кунанд.

понедельник, 6 октября 2008 г.

Ояндаи Тоҷикистон – кишвари туризм

Паёмнигори як радиои хориҷӣ аз Кўлоб гузориш медод, ки дар Тоҷикистон барои ҷаҳонгардону сайёҳони хориҷӣ шароит муҳайё накардаанд. Ҳатто хатти сайри сайёҳонро тартиб надодаанд.

Дар бораи он ки аз сайёҳони хориҷӣ чӣ қадар даромад гирифтан мумкин аст, мисоле аз Самарқанд меорам. Дар шаҳри Самарқанд зиёда аз сад меҳмонхона ба онҳо хизмат мерасонад. Танҳо соли 2007даромади софи ширкатҳои сайёҳӣ 665 миллион ва даромад аз хизматрасонӣ даҳ миллиардро ташкил дод.

Хоб

Хоб дидам, ки дар сари хиёбони Самарқанд пеши китобхонаи шаҳрӣ истодаам. Дар ду тарафи роҳ одамони зиёде рў ба роҳ қатор истодаанд. Ин дам аз тарафи бўстонсарои ҳукуматӣ кортежи президент намоён шуд. Президент болои мошини болокушод рост меистод ва дар паҳлўяш генерал-майор низ рост меистод. Вақте ки мошини президент ба масофаи 20-30 метр наздик омад, нидо кардам: - Зинда бод, президент Каримов!

Президент қиёфаи ҷиддӣ дошт ва ба тарафи ман нигоҳе накард. Вақте ки кортеж дар пеши ман буд, боз фарёд кардам: - Зинда бод, президент Каримов!

Ба президент ин хел зиндабодгўиҳо намефорад, худи ман ҳам аз дуюм бор «зинда бод» гуфтанам тарсидам.

Президент ба сўи генерали ҳамадони худ суоломез нигоҳ карда гуфт: Ин одам чӣ мехоҳад?

- Дар бораи Ишратхона мақолае нависта буд. Ишратхона беҳтар аз Тоҷмаҳал гуфтааст.

- Таъмир кардан даркор, - гуфт президент.

Аз ин суханони охирин хурсанд шудам ва тарсам барҳам хўрд. Баъд чӣ шуд намедонам, бедор шудам.

понедельник, 29 сентября 2008 г.

Творческие работы усто Амриддина и его учеников











Школа мастера по ганчу усто Хаджи Амриддина

Войдя внутрь помещений оформленные по восточному стилю Усто Амриддином и его учениками чувствуется, что ты попал в чудесный мир, в прекрасных царских дворцов сказок «1001 ночи». За плечами этих мастеров тысячелетний опыт предков искусно сочетающих в каждом орнаменте на ганче белых рисунков с многоцветием «наккоши» по богатству колорита свойственным восточным миниатюрам. Огромным успехом усто Амриддина является достижение гармоничности старого и современного, традиционного и нового, творческий подход и оригинальное решение в оформлении различных интерьеров.

В Узбекистане и за его пределами – в Таджикистане, Казахстане, России и в Украине многие общественные здания, гостиницы и рестораны оформлены знаменитым самаркандским мастером усто Амриддином Наджмиевым и его учениками.

Усто (мастер) Амриддин продолжает школу великого бухарского мастера, академика Академии наук Узбекистана усто Ширина Муродова. Стилю усто Ширина свойственно усложненность рисунка и тонкость исполнения. Поэтому, когда надо выполнять самые сложные и богатые рисунком работы, приглашают усто Амриддина и его бригаду. Амриддин и его ученики добились высоких успехов в реставрации самых изящных орнаментов в архитектурных памятниках Самарканда.

Самаркандские ученики усто Амриддина – Ахмад Наджмиев, Абдурахим Хамракулов, Саъди Хамдамов, Санджар Хамдамов, Шокир Муминов, Дилшод Гафуров, Нарзи Хакимов, Сухроб Хакимов, Санъат Абдугафуров, Умед Миробидов, Бобур Ахроров, Фаррух Хакимов, Тохир Кадиров и другие вместе со своим учителем усто Амриддином продолжают лучшие традиции мастеров по ганчу Самарканда и Бухары. Они в процессе многолетней работы вместе со своим наставником достигли высоких вершин в совершении своего мастерства. Поэтому усто Амриддин доверяет им выполнения сложных художественных задачи в оформлении интерьера гостиниц, ресторанов и других зданий. Усто Амриддин организовал свою школу и в Таджикистане. Они оформили многие известные здания в различных городах Таджикистана.

В этом блоге о работах усто Амриддина помещена обширная статья на таджикском языке (см. архив блога).

А сейчас помещаю фотографии учеников и некоторых работ выполненных в разных городах усто Амриддином и его учениками и вы сами убедитесь насколько изящны, красочны и интересны эти работы.


Усто Амриддин и его сын Ахмад перед московским рестораном «Золотая Бухара».


Усто Шокир


Усто Санджар


Усто Дилшод


Усто Бобур

вторник, 23 сентября 2008 г.

Нашри китобҳои Ҳамза Ҷўра

Дерест, ки Ҳамза дар шўъбаи тоҷикии радио ва телевизиони давлатии вилояти Самарқанд фаъолият дорад. Ўро асосан ҳамчун журналист мешинохтанд. Касе хабар надошт, ки Ҳамза дар вақти холӣ гоҳ-гоҳ қиссаву ҳикояҳо низ менависад.

Инак нашриёти «Зарафшон»-и Самарқанд ду китоби ўро баробар нашр намуд. Китоби якум қиссаи мустанад буда «Муаллим Афандӣ» ном дорад, ки аз рўзгори яке аз муаллимони аввалини аз Самарқанд ба Тоҷикистон фиристодашуда – Сўҳбатулло Соҳибназаров нақл мекунад. С.Соҳибназаров солҳои ҷанги ҷаҳонии дуюм роҳбари ноҳияи Ромитро бар ўҳда доштааст. Ў ба сабаби фоҷиаҳои паи ҳами оилавӣ маҷбур мешавад, ки аз ин вазифаи баланд даст кашида ба Самарқанд баргардаду ва касби бобоӣ – кандакории чўбро давом диҳад. Ҳоло фарзандону набераҳои С.Соҳибназаров дар ҷумҳурии Ўзбекистон беҳтарин кандакори чўб ҳисоб меёбанд ва ба унвонҳои баланд соҳиб шудаанд.

Солҳои аввали ҳукумати шўравӣ аз Самарқанд ба Тоҷикистон садҳо муаллимон ба кор фиристода шудаанд. Афсўс, ки то ҳол дар бораи онҳо ягон асари публисистӣ ё бадеӣ навишта ва чоп нагардидааст. Аз ин бобат нависанда Насим Раҷабов огоҳии бештаре доштанд ва ман чанд бор ба эшон гуфтаам, ки дар ин мавзўъ қиссае нависанд. Ҳоло намедонам, ки маводе гирд овардаанд ё не.

Китоби дуюми Ҳамза Ҷўра «Алломаҳо намемуранд» ном дорад ва аз очерку ҳикояҳо иборат аст.

Дар поёни китоб «Ангезаю андарзҳо» ном бобе ҳаст, ки дар он Ҳамза лавҳаҳои хурди ҳаётӣ навиштааст. Ва аз онҳо «Фишор» ном лавҳаро пешниҳод мекунам, ки хонанда аз сабки ў огоҳӣ ёбад.

«ФИШОР»

Аз давраи наврасӣ маҷрои зиндагӣ маро фишор дод. Ҷуссаи хурдакак дошта бошам ҳам, аз паси меҳнати сиёҳ мешудам, мардикорӣ мекардам. Баъди ба воя расидан, соҳиби фарзанду оила гаштанам ҳам, офтоби бахт ба рўям нахандид. Писарам дар сафари Русия рафту ба дасти нобакорон афтида, ба азоб монд. Тўҳмат заданд ба ў, лаънатиҳо. Ба сафедиҳои мўи сарам боз торҳои зиёди сафед зам гардид. Ба рўям ожангҳои нав пайдо шуданд. Ҷигарбандаро ба хотир орам дарун-дарун мегирям. Дилам сўзиш мекунад, чунон месўзад, ки қариб оташ гирад. Аммо инро ба касе намегўям, ҳатто ба ҳамсари меҳрубонам маълум намекунам. Бигузор, танҳо дили сарсахти ман бирён шавад, сўзад,ҷинҷак гардад!

Маҷрои зиндагӣ маро фишор медиҳад. Чанд сол аст, ки аксарият ҷавонмардон аз паи эҳтиёҷи зиндагӣ баҳри мардикорӣ ба мамлакатҳои хориҷа, ба сафари шаҳрҳои дур мераванд. Хурсанд мешавам, ки бисёри онҳо оилаашонро обод мекунанд. Баҳри тарбияву парвариши фарзандон худро ба дами теғу табар мезананд. Қасру кўшк ва ҳавлию ҳарамҳои боҳашам месозанд. Аммо гоҳ-гоҳ аз ин ё он мавзеъ овози доду навҳа баланд мешавад, ки аз Курия, Амрико, Русия, Португалия, Исроил, Ҷопон ё дигар шаҳрҳо ҷасади беҷони ин ё он ҷавонмардеро овардаанд. Дилам реш мезанад ба ин ҷавони раҳматӣ, ки баҳри зиндагӣ берун аз хоки Ватан ғарибу танҳо шаҳди марг чашидааст. Ҷавонзанҳои зебову фарзандон дар фироқи онҳо навҳаву шеван карда хун мегирянд.

Аз маҳаллаи ҳамсоя наварўсе ба Аморати Араб рафта, бо айби фоҳишагӣ шаш моҳ зиндонӣ шуда баргашт. Шавҳари ҷавонаш аз ин шармандагӣ обу адо шуд ва тарки хонаю ҷой кард. Ҳоло дар кўчаю пасткўчаҳо май нўшида чун девонагон сар-сарӣ мегардад. Ҳар гоҳ ўро мебинам, дилам пора-пора мешавад аз тақдираш, аз беҳудаву бемазмун гузаштани умри ҷавонаш.

Тобишҳои зиндагӣ маро фишор медиҳанд. Рафиқонам гўшзадам мекунанд, ки давраи пирӣ расида истодааст. Аммо чаро онҳо ин қадар саҳлона хулоса мебароранд? Наход сафедии мўй нишона аз пирӣ, бошад? Охир ҳаёт танҳо аз хушиву хурсандиҳо иборат нест? Дили ман ҳамон ҷавонона метапад. Ба туғён меояд дили садпораи ман. Чунон туғён мекунад, ки баъзан гўё ҳатто дар сандуқи худаш намеғунҷад. Ҳамон ҷўш мезанаду ҷўш, ин дили бечораву бузурги ман ва аз қаъраш нидо меояд. Бо ҳаёт мубориза бояд бурд! Охир Яздони пок ба бандагонаш хурсандию хафагӣ, пастию баландӣ, сафедию сиёҳӣ, талхию ширинӣ, некию бадиро дода, имтиҳон мекунад, ки оё ба ин санҷишҳо шукрона мегўяд ё на?

Маро зиндагӣ мефишорад, аммо ба ҳар рўзи атокардаи Худованди меҳрубон шукри беҳад мегўям. Ва то даме, ки ин дили пуртуғёну шўридаи ман дар тапиш аст, бо ҳаёт мубориза мебарам. Набояд рўҳафтода шуд. Охир мазмуни умри инсонӣ низ ҳамин аст!

понедельник, 22 сентября 2008 г.

Ибтикори Масъуди Миршоҳӣ


Раиси Бунёди Рўдакӣ дар Фаронса доктор Масъуди Миршоҳӣ паи ҳам корҳои хайреро анҷом медиҳад, ки мондагор дар сафҳаи торихи фарҳанги форсизабонон хоҳад буд.

Инак китоби наве, ки ба хати форсист ва аз шеърҳои бонувони шоири Ўзбекистон асту Миршоҳӣ таҳия намуда ва Нашриёти «Ховарон» дар Фаронса нашр кардааст, ба дасти камина низ расид. Маҷмўаи мазкур «Дурри дарӣ дар Самарқанду Бухоро» (Шеърҳои занони тоҷик дар Ўзбекистон) ном дошта ба он доктор Миршоҳӣ сарсухан навиштааст. Сипас мақолаи профессори донишгоҳи Самарқанд Садрӣ Саъдиев «Вазъи забон ва адаби форсии тоҷикӣ дар Ўзбекистон» ҷой дода шудааст.

Дар китоб намунаҳо аз ашъори Ҳадя, Башорат, Зебунисои Тоҳириён, Маҳбуба Неъматзода, Саида Камолова, Садорат Аюбҷонова, Музаффара Рустамова, Фаҳима Содиқ, Матлубаи Шоалӣ, Парисо, Шаҳзодаи Самарқандӣ, Дилрабо Насимӣ, Дилшодаи Фарҳодзод, Манзура Ҷўраева, Марям Ёдгорова оварда шудаанд.

Хонандаи форсизабони хориҷӣ аз забони шеърҳои ин бонувони ўзбекистонӣ пай хоҳад бурд, ки вазъи забон дар ин кишвар чӣ ҳоле дорад.

Ба доктор Масъуди Миршоҳӣ барои чунин кори хайр барои дастгирии адибаҳои тоҷики Ўзбекистон изҳори миннатдорӣ мекунем.

Кош ин ташаббуси эшон дар Тоҷикистон идома меёфт ва чунин маҷмўа бо иловаи осори бонувони достоннавис ба сирилик низ ба чоп мерасид.

«Оҳангҳои Самарқанд»


Адаш Истад (яъне камина) бехабар мондааст, ки моҳи июни соли 2007 як маҷмўаи назму насру намоишномаҳояш аз ҷониби нашриёти «Адиб»-и Тоҷикистон таҳти унвони «Оҳангҳои Самарқанд» ба табъ расида будааст.

Як нусхаи ин китоб бо меҳрубонии Баҳори Хуррамзод (ташаккури зиёде бар ў!) ба дасти камина расид.

Ба раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон Меҳмон Бахтӣ, ба мудири нашриёт Ато Ҳамдам, ба муҳарири китоб Муҳиддин Хоҷаев ва дигар азизоне, ки дар ғоиби камина барои нашри ин китоб аз ҳисоби маблағи ҷудокардаи Раиси ҷумҳури фарҳангдўсти Тоҷикистон заҳмат ба харҷ додаанд, сипосгузорам.

Танҳо дар поёни китоб «Гулчини осор» навиштаанд, ки ин тавр нест. Дар ин китоб танҳо намунаҳо аз осори 15 соли охир дар Самарқанд таълиф намудаам оварда шудааст.

вторник, 9 сентября 2008 г.

Китоби нави Ҷаъфари Муҳаммад

Шеърҳои Ҷаъфари Муҳаммади Тирмизӣ чанд сол аст, ки мухлисони назми форсиро фараҳовар аст.

Китобҳои ў «Чашми борон» (Тирмиз, 1997), «Мижгони офтоб» (Душанбе, 1999) ва «Тулўъи сабзи ранг» (Тошканд, 2003) аз тавлиди шоири ҳақиқӣ мужда дода буданд.

Соли 2007 дар Қоҳира рисолаи илмии донишманди мисрӣ Маҳмуд Салома Аловӣ бо номи «Шеъри муосири форсии тоҷикӣ дар Ўзбекистон: Дар мисоли шеъри Ҷаъфари Муҳаммади Тирмизӣ» ба чоп расид.

Ҷаъфари Муҳаммад ба Самарқанд ба ҷашни Одамушшуаро Рўдакӣ омада буд ва хабар дод, ки бароям китоби тозанашри худро овардааст. Ин китоби шеърҳои ў «Таҷаллӣ» ном дошта воқеан ҳам таҷаллии дили шоиронаи ўст.

Дўстам Ҷумъа Ҳамроҳ ба ин китоб сарсухани пур аз меҳру муҳаббат нависта кўшидааст, ки паҳлуҳои эҷоди ўро амиқтар дарк намояд. Ин сатрҳо хулосаи навиштаҳои ўст: «Шеъри Ҷаъфар аз ҳафт пушти шоирони порсигўй бўй мебарад. Ба ифодаи дигар, вай он қадар суннатгарост, ки ҳамон қадар навпардоз аст.» Хеле афсус, ки адабиётшиносони Тоҷикистон ҳоло ба шеърҳои Ҷаъфар баҳои ҳаққонӣ надодаанд. Ў дар шеъре чунин байт дорад:

Ба кўру кар чӣ мегўӣ, ба қулфи дар чӣ мегўӣ?
Ки аз равзан чу нуре бардамидему намедонанд.

Акнун як шеърро аз ин маҷмўаи тозаи Ҷаъфари Муҳаммад ба шумо пешниҳод мекунам ва ба ин шоири хушқалам комёбиҳои нави эҷодӣ мехоҳам.

ФАСЛИ ФОСИЛА

Дар миёни Ману Ту фосила ҳаст
Ва чӣ як фосилаи зебое!
Ва дар ин дурии наздик
Як самимияти шаффоф ба лабҳои Ту ошиқ шудааст.

Ман ба бозор шудам
Ва ба олуи лабони Ту харидор шудам.
Сабадам холӣ буд
Ва ду ҷайбам зи сабад холитар.

Ва чи як бозоре:
На фурўше,
На хариде.
Боз ҳам бо сабади холии худ баргаштам.
Чашми олуси фурўшандазани арбадаҷў
Бо тамасхур зи паси сояи дарвешии ман мелағзид.

Дили шаб буд.
Мани танҳо,
Тани танҳо
Ба суроғи дили гумкардаи худ афтодам.
Ҳама ҷоро таку рў кардаму ҷустам:
На пайе буду на Ҳайдар!

Ва ба дар қулф задам аз берун,
Дохили қулф калидам бишкаст.

Ҳама ҷо сокит буд,
Ҳама ҷо холии холӣ,
Ба ҷуз аз ҷайби сарам, ки ба сиёҳии шаби танҳоӣ
Пур шуда буд.

Ногаҳон рўшан шуд,
Осмон як кафи тифл
Ва ба он суръати анбўҳ, ки аз мавҷу садо бартар буд,
Рўшанӣ вусъат ёфт.
Осмон синаи худро бидарид.
Дили худро бишикофт.

Дар нигоҳи мутааҷҷибшудаам акси само бозӣ кард.
Нур бар жарфтарин нуқтаи афлок расид.
Осмон нозе кард:
Малакут пайдо буд,
Ҷабарут болотар.

Нигаҳи гунги ман аз пардаи қудси малакут боло рафт.
Нақшҳое дид:
На ба насху на ба таълиқ,
На ба сулсу на ба кўфиву шикаста,
На ба ислимӣ шабоҳат дошт.
Аз ҳама шаклу сифат,
Аз ҳама рангу намо,
В-аз ҳама вижагиҳое, ки дар азҳони башар меғунҷад,
Орӣ буд.

Нақшҳо
Лойиҳа буданд, ки собит шуда дар илми Худо,
Нақшҳо
Лойиҳаи ҳастии мо,
Ҳастии «Ло» буданд.

Ва дар ин вусъати пурнур, ки аз кавну макон берун буд
Ҷабарут пайдо шуд.
Ва садоҳои ғарибе, ки ба асвоти лисонҳо:
Арабӣ, форсиву туркӣ шабоҳот дошт
Гўшу руҳам бинавохт.

Ҷабарут мавҷе зад:
Бонге шаффофтар аз ҳарфу ҳиҷо,
Софтар аз савту садо
Ҷорӣ шуд:
«О-йи-на!»

Ва нигоҳам ба оқиб баргашт.
Дид: дили гумшудаи ман ба суроғи қафаси
синаи ман меояд!...
Аз сапеда ҳама ҷо пур шуда буд…

Ман дубора сари бозор шудам.
Ҳама мехост, ки колои худ арзонӣ диҳад,
Ман ба олуи лабони Ту харидор шудам.
Ҳама дороии худро, ки ба ҷуз сояи танҳоӣ набуд,
Пеши Ту рехтаму мева талабгор шудам.

Сабадам пур шуд аз олуи лаби фосилаҳо
Ки миёни Ману Ту ҷорӣ буд.
Ва нигоҳи зани бозор паси сояи доройии Ман лағзе хўрд.

Дар миёни Ману Ту фосила ҳаст
Ва чи як фосилаи ширине!...

четверг, 21 августа 2008 г.

Академияи аввалини ман

Мактаби аввалин дар дил ва мағзи ҳар як инсон мақоми волои худро дорад. Аввалин ҳарфро дар ин ҷо омўхтаам. Аввалин ҷумларо дар ин ҷо навиштаам. Нахустин мақолаам дар моҳномаи девории он баромада буд.

Худам низ рўзномаи девории синфамонро таҳия мекардам. Ва дар поёни он забт менамудам: Ҳайати таҳрир. Ҳол он ки ҳам муаллиф, ҳам муҳаррир, ҳам рассом худам будам. «Субҳи Шарқ» ном монда будем онро, ҳол он ки Шарқ куҷову рўзномаи девории дабистон куҷо?

Ҳамин тавр мактаби рақами 16-и ноҳияи Самарқанд дар пайдо кардани роҳу равиши хоси камина дар ҷодаи ҳаёт таҳкурсӣ гузоштааст.

Муаллимони ин мактаб, ки ба камина низ дарс додаанд, ҳама одамони хубе буданд. Сатҳи донишашон паст набуд ва баланд ҳам набуд.

Мактаби рақами 16 дар деҳаи Ўрташиқи ноҳияи Самарқанд воқеъ гардида буд, аммо дар он муаллимони шаҳрнишин Анастасия Иванова, Рубинов, Абовян, Крамаренко, Ҳодизода ва дигарон дарс медоданд, ки мақоми ин мактабро ба дараҷаи мактабҳои шаҳр баланд баардошта буд.

Роҳбари синфи мо омўзгори физика Аҳадов буданд ва муносибати сахтгиронаашон сабаби ҳифзи интизом буд.

Чанде пеш бо он кас дар маъракае ҳамсўҳбат шудем ва ман хислатҳои хубашонро ёдрас кардам.

Эсанқул Тўрақулов ва Неъмат Шарифов ба ман аз адабиёт дарс додаанд.

Одоби суханронӣ, солорӣ ва дар воқеаҳои ногувор саросема нашуда амал карданро аз Эсанқул Тўрақулов омўхтаам. Хатӣ хубе доштанд, ҷояшон ҷаннат.

Аммо дар кашфи қобилияти эҷодиям, хидмати Анастасия Романовна калон аст. Анастасия Романовна бо тарзи хоси либоспўшӣ, суханронӣ ва муносибат бо ҳар як талаба маданияти баланди асилзодаи русро намоиш медод. Ба дарс нусхаи осори рассомони бузургро оварда ба мо аз рўи он навиштани таассуроти худро меомўзонд. Ҳамин тавр завқи зебоишиносию зебоипарастии маро сайқал додааст. Сипас аз рўи манзараҳои зиндаи табиат навиштани лавҳаҳоро омўзонд. Ман баъди дасрҳои ин омўзгор дар худ қобилияти нависандагӣ доштанамро кашф кардам. Ва қарор додам, ки ба факултаи суханшиносии тоҷики донишгоҳ дохил шавам, журналистӣ ва нависандагиро пешаи худ қарор диҳам.

Ман дар бораи Анастасия Иванова дар вақти дар Самарқанд зиндагӣ карданаш (афсўс ки ба Русия кўчидааст) ба нишони арзи сипос мақолае навишта бо сурат дар рўзномаи «Омўзгор» чоп карда будам. Баъди чопи ин мақола боре ба дидани волидонам аз Душанбе ба Самарқанд омадам. Ўро дар роҳи мактаб дучор шудам, ки ба сўи шаҳр қадам мезад. Мақоларо хондааст, хеле хурсанд буд. Гуфт: - Ба ту насиҳати ман ҳамин: - Ба Самарқанд наё, оби дари хона хира аст, мегўянд тоҷикон.

Мактаби аввалини ман – Академияи ман! Ман туро аз ҳама мактабҳои дигарам авлотар медонам. Ба ҳамин сабаб рақами 16-ро дўст медорам. 

пятница, 8 августа 2008 г.

Ғуломӣ чист?

Бо як васоити оммавии ахбор (ВОА) ҳамкорӣ мекардам. Ин ВОА сол ба сол ҳаққуззаҳматро кам мекард. «Дар замони шўравӣ низ бо чунин ҳаққи қалами кам тоқат мекардем» - гуфта корро давом медодам.

Сипас рўзе ҳисоб кардам, ки ҳаққуззаҳмаи якмоҳа ба хўроки якмоҳа мерасад ё не. Маълум шуд, ки ба хўроки якмоҳа намерасидааст.

Дар замонҳои ғуломдорӣ сарватманди ғуломдор ғуломро бо таом, либос ва манзил таъмин мекард. Маълум мешавад, ки мақоми камина аз мақоми ғулом ҳам поинтар омадааст.

Фавран ҳамкориро қатъ кардам ва гуфтам, ки ба ҳуққуззаҳмаи кам кор кардан қадру мартабаи инсонро паст кардан аст. Аммо чӣ мегўед? Касоне пайдо шуданд, ки розиянд ба чунин мақом даст ёбанд ва миёнарав меҷўянд, ки онҳоро ба ин ҳамкорӣ тавсия кунад. 

Оё мо дарк кардаем, ки ғуломӣ чист?

Онҳое, ки хориҷ аз кишвари худ дар кишварҳои аз ҷиҳати иқтисодӣ пешрафта бо мардикорӣ ё кори дигари дар нисбати шаҳрвандони он кишвари пешрафта каммузд машғуланд, оё ғулом нестанд?

Тоқиро ба сари зону ниҳода як фикр кунанд, ки маошашон дар ҳамон кишвар барои хўроки нағз, либоси нағ ва манзили нағз мерасад?

Агар ки нарасид, пас онҳо низ ғуломанд.

Як коргардони синамо (аз ҳамзабононамон) ба филмбардорӣ ба Самарқанд омада маро роҳбалад ва мушовир интихоб намуд. Дар вақти баъй намудани музди хизмати камина дар филмбардорӣ маро ин тавр гўл заданӣ шуда мегуфт:

- Медонед, дар чанд рўзи корӣ ман ба шумо нисфи моҳонаи як муаллими ин шаҳратонро медиҳам.

Ман ҷавоб додам: - Пас бирав, ҳамон як муаллимро биёб ва он ба ту мушовир шавад. Чаро дар бораи моҳонаи омўзгор дар кишвари худ ҳарфе пеш намеоварӣ?

Аз ин пеш навишта будам, ки усто Амриддини Самарқандӣ ба Маскав рафта чун маблағи камее пешниҳодаш кардаанд, рўирост мегўяд: - Мо ғулом нестем! Мо ҳунармандони машҳури тоҷикем. Агар мо имрўз аз нодорӣ маҷбур шавем, ки барои чунин маблағи кам кор кунем, ояндагон моро нахоҳанд бахшид. 

Аҳсант ба усто Амриддин, барои чунин худшиносии ибратомўз!

Хонандае метавонад эътироз кунад: - Байни ғуломи замони ғуломдорӣ ва мардикори муосир фарқ калон аст. Ғуломдор метавонист ғуломашро бифурўшад.

Ҷавоб ин метавонад буд: - Оре, фарқ ҳаст. Ҳоло ҳам мефурўшанд, корҷаллобон ва ё худи ғулом. Аммо ба муддати муайяни ягон кор. Мазмуни асосии замони ғуломдорӣ – ноозодии инсон ҳанўз ҳам ҳаст.

Ғуломӣ, яъне бандагӣ шаклҳои дигар низ дорад, аз ҷумла ғуломии маънавию рўҳӣ. Ман танҳо оиди як навъи ғуломии иқтисодӣ – шакли соддаи он сухан пеш овардам. Оиди шаклҳои дигари он дар мавридаш хоҳам навишт.

Ғуломиро ҳаргиз бо номи худаш намегўянд. Хизматгор ё мардикор ё ягон ҳарфи дигарро истифода мебаранд. Аммо мазмун ҳамон аст, ки дар асрҳои ғуломдорӣ буд.

Гарчанд ғуломдорӣ ҳамчун формацияи ҷамъиятӣ ду ҳазор сол пеш дар Осиёи Марказӣ асосан барҳам хўрдааст, вале қисман боқӣ мондани онро ягон олим рад намекунад (Ниг.ба китоби «Тоҷикон»-и Б.Ғафуров). Ба вазъи ғуломӣ афтидани инсонро адибон дар асарҳояшон бо обу ранги бадеӣ тасвир кардаанд, ки мисолашро дар романи «Ғуломо»-и устод Айнӣ дидаем.

Адиби тоҷик Салими Аюбзод кўшиш намудааст, ки дар қиссаи «Каме латра» вазъи мардикорони тоҷикро тасвир намояд. Ў ин китоби нави худро баъди чоп ба ман лутфан ирсол карда буд ва камина баъзе фикрҳоямро дар чанд мактуб баён карда будам. Фикр мекунам, ки номаҳо барои амиқтар фаҳмидани ин рўйдод хидмате хоҳанд кард.

вторник, 5 августа 2008 г.

Сомонаи Нусрат Раҳмат

Яке аз адибони машҳури Самарқанд Нусрат Раҳмат дар Интернет сомонаи худро дар нишонии www.nusratrahmat.ru боз намуд.

Нусрат Раҳмат дар ин сомона китобҳои солҳои гуногун нашркардаи худро гузоштааст.

Блоги «Герби шердор» пайдо шудани боз як муаллифи самарқандиро дар Интернет самимона табрик мекунад.

Нусрат Раҳмат баъзе мақолаҳоро ба ғайри забони ўзбекӣ ба забони русӣ низ гузоштааст.

понедельник, 4 августа 2008 г.

Рўзномаи девории Адаш Истад

Адаш Истад, умраш дароз бод, дар вақти таҳсил дар мактаби таълими ҳамагонӣ газетаи деворӣ мебаровард.

Аввал газетаи девории синфи худ, баъд газетаи девории мактабро.

Ин кор, ки маҷҷонӣ буд, ба ў касе ҳатто аз фаъолон ва омўзгорон кўмак намекарданд.

Тарҳи рўзномаро худаш мекашид, суратҳоро худаш ёфта ҷой медод, худаш мақолаҳо менавишт (баъзан аз номи ҳамсабақҳо) ва дар охир бо мех ба девори долони мактаб мекўфт.

Адаш Истад умраш дароз бод, имрўз низ ҳамин вазифаи маҷҷониро бар ўҳда гирифтааст. Фарқ ин аст, ки акнун газетаи девории ўро, ки блоги Герби шердор ном дорад, тамоми олам хонда метавонад. Гўё ки ин газета дар осмон овезон аст. Ба фалак менависад, барои малак менависад. 

Мегўянд, ки инсон дар охири умр ба он ҷое бармегардад, ки роҳи эҷодиро оғоз карда буд.

Рўдакӣ низ ба зодгоҳи худ баргашту вафот кард. Зиндагӣ роҳи хатти рост нест, давра, яъне доира аст, гуфтаанд гузаштагон. Эҳтимол рост будагист. Наход, ки Адаш Истад мисли аспи ҷувоз аз он ҷое, ки қадам бардошта буд, кайҳо чандин бор убур кардааст?

Эй муштариёни равғани пок! Аспи ҷувози ў ҳоло хаста нагардидааст ва боз садҳо маротиба рў ба рўятон хоҳад омад!

Агар дар рўи сайёраи Замин бо як хатти рост биравӣ оқибат ба ҷое хоҳӣ расид, ки дар оғоз қадам ниҳода будӣ.

Каҷ аст-ин дунё! Эй ҳамроҳони рострави ростандешу ростгўю ростамал умратон дароз бод!

Кўча ба номи зани адиб

Зани адиби бузурги ўзбек Абдулло Қаҳҳор Кибриё Қаҳҳоррова дар байни аҳли адаб ҳамчун тарҷумон ва манбаъшинос машҳур буд.

Кибриё Қаҳҳорова бо фомили аслии худ Лутфуллоева ва бо хоҳаронаш замоне дар ш.Душанбе зиндагӣ мекард. Ў дар ин шаҳр ҳамсари шоир Мирсаид Миршакар буд. Сипас аз ў ҷудо шуд ва пас аз муддате таҳсил хаёти худро бо адиби ўзбек Абдулло Қаҳҳор пайваст.

Абдулло Қаҳҳор шефтаи назми классикии форсу тоҷик буд ва барои ў Кибриё аз дастхатҳои қадима шеърҳоро қироат мекард.

Хонум Кибриё Қаҳҳорова бо Абдулло Қаҳҳор 25 сол ҳамхона буд, ба бисёр корҳои ў кўмак намуд, асарҳояшро тарҷума мекард.

Хонум Кибриё дар гузари Хонсаид-имоми ш.Самарқанд таваллуд шудааст. Бо қарори комиссиюни топонимикаи шаҳр ба яке аз кўчаҳои ин гузар номи Кибриё Қаҳҳорова гузошта шуд.

Дар маросими гузоштани лавҳа бо номи ў дар саргаҳи ин кўча адибону рўшанфикрон, намояндаҳои ҳукумати шаҳр ҷамъ омаданд ва оиди хизматҳои бузурги хонум Кибриё дар тарғиби осори Абдулло Қаҳҳор ҳарф заданд.

Хоҳари хонум Кибриё Истад Раҳматова (ҳамсари Иброҳим Раҳматов) бо ман дар шўъбаи адабию драмавии радиои тоҷик кор мекарданд.

Нақл карда буданд, ки хонум Кибриё рўзе Абдулло Қаҳҳорро дар ҳолати хеле афтодарўҳи ва паршикастагӣ дучор шуда, хеле дилбардорӣ карда барои боз ба адабиёт баргаштанашон сабабгор шудаанд. Ба ин сабаб адиби бузурги ўзбек ин ҳамсари тоҷики худро тоҷи сари худ намуда буд. Бори аввал аст, ки зани адиб сазовори чунин эҳтироми бузурги мухлисони осори шавҳари худ мегардад.

воскресенье, 3 августа 2008 г.

Морро куштам

Имрўз морро куштам. Гарчанде ақида дорам, ки инсон бояд бо тамоми ҷонварони рўйи замин бо ҳамоҳангӣ зиндагӣ кунад ва онҳоро бе ягон баҳона накушанд.

Аммо инстинкт (савқи табиии муҳофизати худ) ғалаба кард ва тибқи суннати ниёгонам, ки «ҷонвари зарарноку заҳрзананда – каждум, мор, ғунда ва ғайраро бояд кушт» ман морро куштам.

Дар ҳавлибоғи камина ҷонвароне аз қабили хорпуштак ва ғук ҳастанд. Онҳо безиён буда ҳашароту пашшаҳои газандаро нест мекунанд.

Ин мори чипор бошад, ғукро газида буд ва ман ўро болои ҷиноят дида бо бел зада куштам.

Агар наберачаи дунимсолаам, ки морро бинад, ҳатман аз думаш дошта бози кардан мехоҳад, намебуд, эҳтимол намекуштам.

Антуан де Сент Экзюпери, ки худ шаҳрӣ буду атвори моронро намедонист, тасвир кардааст, ки ў дар биёбоне меҳмони хонаводае шуд ва мор ба пояш расида хазида гузашт. Духтарони ин хонавода ба чеҳраи ў бо диққат нигоҳ мекарданд, ки чӣ вокунише нишон медиҳад. Экзюпери эътиборе надод ва заррае оромии худро халалдор накард. Ў медонист, ки ин ҷо одамон бо табиат ҳамоҳанг зиндаги мекунанд ва байни онону морон душмани нест.

Чӣ қадар морниҳодон ва мортабиатон бо мо ҳамроҳ кору зиндагӣ мекунанд, гоҳ-гоҳ ба мо заҳр мезананд, вале мо аз худ камоли пурсабрӣ ва тоқатпазирӣ зоҳир мекунем. Ҳай-ҳай! Ман бошам мореро куштам, ки эҳтимол хаёли ба инсон заҳр заданро дар сар надошт. Эҳтимол мехост, ба мисли морони сапеди ёлдори бонии хона дўсти инсон бошад!

Зинда бод Ҷашни Сайри харбуза!

Иди харбуза бо номи «Сайри харбуза» аз замонҳои бостон дар Самарқанд будааст. Мардуми Самарқанд як рўзи солро барои ин ҷашн ихтисос дода будаанд ва дар вақти авҷи харбузапазӣ ба саҳроҳои Даҳбед мерафтанд. Махдуми Даҳбедии Косонӣ, ки аз пешвоёни тасаввуф буд, «Биттих» ном рисолае дорад. Ба арабӣ харбузаро биттих мегўянд.

Иди «Сайри харбуза» бо пешниҳоди ин шайхи бузург пайдо шудааст ё пеш аз он будааст, маълумоте нест.

Ҳокими вилояти Самарқанд Ўктам Барноев қароре интишор дода рўзи 16-и моҳи августи ҳар солро дар Самарқанд ҷашни «Сайри харбуза» эълон кард.

Пеш аз ин дар шаҳру ноҳияҳои вилоят азназаргузаронии кори харбузакорон сурат мегирад, ҷашнҳои ноҳиявӣ гузаронида шуда харбузакорони беҳтарин ва харбузаҳои беҳтарин барои ҷашни вилоятӣ интихоб мекарданд.

Ҳамин тавр мехоҳанд харбузакориро густариш дода навъҳои қадимаи онро эҳё намуда шўҳрати ҷаҳонии харбузаи Самарқандро аз нав зинда гардонанд.

Воқеан ҳам солҳои шўравӣ бо таъсири сиёсати саросар ба тамоми заминҳо зироати техники пунбаро коридан харбузакорӣ қариб ба нестӣ расида буд ва бисёр хелҳои дар натиҷаи селексияи бисёрҳазорсола ба вуҷуд омада гум шуданд.

Боре дидам, ки тоҷирон ба Панҷакент аз Самарқанд харбуза мебурданд, ҳол он ки обу ҳавои он ҷо низ барои парвариши харбуза мувофиқ аст. Зарбулмасали тоҷикии «Харбузаи ширин насиби кафтор мешавад» дар байни тоҷикон шўҳрат доштани ин зироатро далолат мекунад.

Беэътиборӣ ба харбузакорӣ ба он оварда расонд, ки мардум низ навъҳои қадимаро намешинохтагӣ шуданд.

Як тобистон дар бозори кишоварзии Самарқанд дидам, ки деҳқоне харбузаҳои сабз, вале ширину тунукпўст овардааст. Наздаш рафтаму пурсидам: Хабуза чанд сўм? Ў нархи бисёр арзонеро гуфт. Гуфтам: Чаро ин қадар арзон мефурўшед?

Ҷавоб дод, ки мардум аз рўи рангаш хом гумон карда нахариданд. Соли дигар ин навъи нодирро намекорам. Гуфтам, ки ин тавр накунад, мардум кам-кам хабардор шуда мефаҳманд.
- Дигар намекорам! – Гуфт бо зарда деҳқон, - Чанд рўз вақтамро дар ин бозор беҳуда сарф кардам. Картошка кориданам лозим, агар бевақт корам, ҳосилро бой медиҳам.

Замонҳои қадим ҳар як кўчаи Самарқанд бозори харбуза доштааст. Ва ин яке аз вижагиҳои шаҳри бостонӣ будааст.

Умед мекунем, ки суннатҳои дерина аз нав зинда хоҳанд шуд.

суббота, 2 августа 2008 г.

«Дар Самарқанд тоҷик нест»

Як нафар аз ҳамяроқони тоҷикистониам, ки бо ман солҳои ҷавонӣ дар хизмати ҳарби буд, дар полке, ки хизмат мекардем, мегуфтааст: - Дар Самарқанд ягон тоҷик нест. Онҳое, ки аз Самарқанданду худро тоҷик мегўянд, яҳудиёнанд. Адаш низ яҳуди аст.

Ин ҳолат бароям вазъияти ногуворе пеш овард: командирҳо бо ҳар баҳона азоб медоданд маро.

Рўзе маро муовини командири қисми ҳарбӣ оид ба масъалаҳои сиёсӣ капитан Вильчек даъват карда гуфт: Ҳаммиллатҳоятон овоза паҳн карданд, ки шумо яҳудиед. Агар яҳудӣ бошед, ман шуморо бояд ба ҳимояти худ гирам, то ки дигар азоб надиҳанд. Ман гуфтам, ки тоҷик ҳастам. Ў гуфт: Руст накунед, ба ғайри ман ин ҷо касе нест, ки шуморо ҳимоя кунад. Ман боз такрор намудам, ки тоҷикам.  

Ў гуфт: Бори аввал мебинам, ки ҳаммиллати худро нашиносанд.

Сипас бо кўмаки ҳамяроқи панҷакентиам Эҳсон Холмуродов, ки дар ситоди қисми ҳарбӣ кор мекард, аз ин вазъият бароям ногувор халос шуда будам.  

Баъди он ки байни Ўзбекистону Тоҷикистон режими виза ҷорӣ гардид, ҳамон ҳамяроқи маро ба вазъияти ногувор афкандаги зиёдтар хурсанд шуда гуфтааст: - Хуб кардаанд, ки ҳамон ҷуҳудҳои Самарқанду Бухороро, ки худро тоҷик мегўянд, аз мо ҷудо карда партофтанд!

Рўзе ба ў рў ба рў оям, ҳатман хоҳам гуфт: - Аз ту барин тоҷики тоҷикношинос будан ҷуҳуд буданам беҳтар! Зеро ҷуҳуд доим ҳаммиллати худро дастгиру мададгор аст ва ин хел ҷудоиандозӣ намекунад.

Сутунҳои миллатро кирм мехўрад

Айвони хонаи ман се сутун дорад. Дар вақти сохтани он писарам бо усто барои харидани болорҳои сутунбоб рафта аз бетаҷрибаги ҳар ду чўбҳои кирмдорро харида оварданд. Усто аз онҳо сутун тарошида ба пешайвони иморат устувор кард.

Баъд аз анҷоми сохтмон, аниқтараш баъди ду-се сол ман рўзе ба танаи сутунҳо бо диққат нигоҳ карда аниқ кардам, ки дар чанд ҷой ба андозаи донаки нахўд сўрохиҳо доранд. Аз чанд кас суол кардам, ки чӣ тавр метавон кирми сутунҳоро нест кард. Ҷавоб якто буд: доруе надорад. Танҳо агар кирм дарунтар нарафта бошад, мехеро ба сўрохӣ бихалед, метавонед онро бикушед.

Илоҷи беҳтар иваз кардани сутунҳост ба сутунҳои солими бекирм. Аммо нархи чўб бисёр боло рафтааст ва кори устои сутунсоз низ арзон нест.

Ҳамин тавр истодаанд ин сутунҳои кирмин, ва рўзе худ аз худ мешикананду бом ба сари аҳли байти камина меафтад. Аз ин лиҳоз хотирҷамъ нестам.

Аммо мебинам, ки баъзе сутунҳои миллатро кирми шўҳратпарастӣ мехўраду мехўрад ва даво нест, диламро ғам зиёдтар фишор медиҳад.

Сутунҳои миллатро бо кадом сутунҳои дигар иваз мекунӣ? Одам чўб нест!

четверг, 24 июля 2008 г.

Масъулияту вазоифи ҳукумат афзуд

Ҷаноби олӣ Эмомалӣ Раҳмон бо изҳороти худ дар Рўзи забони форсии тоҷикӣ оиди барнагаштан ба хати арабиасоси тоҷикӣ, масъулияти азимеро ба гардани худ гирифтанд.

Ин масъулият иборат аст бо вуҷуди гуногунии хат ҳамчун сарвари ҷамъияти тоҷикони ҷаҳон фазои ягонаи фарҳангии форсигўёнро нигоҳ доштан ва ба рушди он саҳм гузоштан. Аз ин пас ҳукуматро мебояд идораю муассисаҳоро бо компютерҳо ва прогромҳои компютерии баргардонии хат аз форсӣ ба тоҷикӣ ва аз тоҷикӣ ба форсӣ таъмин намояд. Дар амал татбиқ намудани ин нақша таҳия ва таълифи барномаи махсуси давлатиро талаб мекунад, зеро маблағи калонеро сарф кардан мебояд.

Акнун бояд интизор шуд, ки дар ин бобат Дастгоҳи президентӣ ва ҳукумат чӣ иқдомеро пеш мегиранд ва ҳалли мушкилот дар чи шакл ба зуҳур хоҳад омад. Зеро ин масъала танҳо бо як чунин тадбир ҳал намегардад. Масъалаи ба хати кириллии тоҷикӣ баргардон ва чоп кардани осори беҳтарини илмиву адабии форсизабонон яке аз бузугтарин муаммоҳост. Ин ҳам таҳияи дастури алоҳидаро мехоҳад.

АНГУРОБОД

Муҳаммад-бобо баъди аз ҷанг баргаштан дар ангурбоғи университет, ки аз деҳа чандон дур набуд, боғбон шуд. Роҳбарони колхоз аз ў бисёр хоҳиш карданд, ки дар саҳрои Чунгул сардори бригадаи токпарварӣ шавад, аммо вай розӣ нашуд. Зеро воқеаҳое ки пеш аз ҷанг дар колхоз рўй дода буданд, дили ўро аз роҳбарон хунук кардаанд. Ў солҳои пеш аз ҷанг аз ҳар гектар ток чорсад-панҷсад центнерӣ ҳосил гирифт, вале ба хеши раис Раҳимбой, ки токзораш камҳосил буд, панҷсаду даҳ центнерӣ нависонданд.

Раҳимбой соҳиби мукофот ва обрўи баланд гардид. Муҳаммад талабгори мукофот набуд. Лекин вай аз он ранҷид, ки раис ҳақиқатро зери по кард.

Ҳар саҳар Муҳаммад-бобо аз байни токзори колхоз мегузарад. Токпарварон мўйсафеди ба тарафи ангурбоғи университет шоду масрур рафтаистодаро дида, аз ҳамдигар мепурсанд.

- Рост аст, ки Муҳаммад-бобо пеш аз ҷанг ҳосили панҷсад центнерӣ мегирифтааст?

- Ҳа, - мегўяд яке аз куҳансолон, - мо худамон шоҳид будем. Ангури ўро ман он солҳо бо ароба бурда дар тарозу бар кашида, ба пункт месупоридам. Пуштаҳои токзори бригадаи вай сурма барин мулоим буд. Онҳо ба решаи ток хоки бегона, кулўхи кўҳна ва поруи сўхта меандохтанд. Агар ягон кас тасодуфан нарди токро шиканад, ё дар вақти кор решаашро бурад, ҷони Муҳаммад-бобо намебаромаду халос. Вай токро фарзандаш барин нағз мебинад. Он вақтҳо ҳама кор бо зарби каланд ва зўри бозу карда мешуд.

Баъди ҷанг дар колхоз ҷанд каси дигар раис шуданд, вале Муҳаммад-бобо барнагашт. Зеро дар ангурбоғи университет, ки як ҷузъи боғи ботаникӣ ҳисоб меёфт, ҳама навъҳои ангурҳои хуштаъму дўстдоштаи ў буданд. Колхоз бошад, навъҳои пўстғавсу мавизбоб ва шаробшавандаи ангурро, ки бештар даромад медод, парвариш мекард. Навъҳои нозуку хуштамъ танҳо дар боғҳои баъзе кўҳансолон ва ангурбоғи университет боқӣ монда буданд.

Муҳаммад-бобо ба ангурбоғи университет боз ба он сабаб дилбастагӣ дошт, ки дар ин ҷо ба ғайри навъҳои таҳҷоӣ, навъҳои нодири аз мамлакатҳои дигар оварда низ буданд. Ба ғайри ин вай дар ин ҷо бо олимони токшинос вохўрда, сўҳбат мекард.

Мўйсафед дар ҳамин ҷо фаҳмид, ки дар тамоми дунё ҳашт ҳазор, вале дар Тоҷикистон танҳо дусаду ёздаҳ навъи ангур парвариш меёфтааст. Ангурпарварӣ дар диёри мо шаш-ҳафт ҳазор сол пеш ҳам дар авҷ будааст. Чанд аср қабл аз милод сайёҳи юнонӣ Квинт Курций Руф навиштааст: «Бохтар табиати гуногун дорад, дар ин ҷо ток меваи бисёр ва ширин медиҳад».

Муҳаммад-бобо бовар дорад, ки ҳама касалиҳои одамизодро ба воситаи ангур табобат кардан мумкин аст. Ў ин ақидаашро борҳо ба олимони токшинос изҳор кардааст. Вале онҳо ба ин гапи ў қисман розӣ мешуданд. Дуруст аст, ки ангур гемоглобини хунро зиёд ва системаи асабу мушакро мустаҳкам мекунад. Ба муолиҷаи касалҳои сил, ҷигар, меъда, гурда, шуш, асаб ёри мерасонад. Лекин ягон одами бемор танҳо ангур хўрда сиҳат нашудааст. Вале Муҳаммад-бобо ба ин гап эрод гирифта, ҷавоб медиҳад, ки ҳоло олимон хусусиятҳои табобатии навъҳои гуногуни ангурро пурра кашф накардаанд.

- Меваи ток на танҳо беморро сиҳат мекунад, балки пеши дардро низ мегирад. Масалан, ман, - мегўяд ў, - дар тамоми умрам ягон бор ба духтур нарафтаам. Чаро? Зеро тобистон меваи тару зимистону баҳор мавизу ширинии ангур мехўрам. Ангур аз ҳама гуна дору безарартар.

Агар касе ба ин гапҳои ў шак меовард, ў исбот мекард, ки токпарварон табиатан шоиранд. Думи рўбоҳ, зулфи арўс, ангушти булўрин, лаъли хўшадароз, биҳиштӣ, дили кафтар ва ба ҳамин монанд номҳои зеборо ба забон меоварад. Агар ангур набошад, рубоиҳои Умари Хайём куҷо? Ба замми ин Муҳаммад-бобо аз даҳони касе шунидааст, ки дар вақти корфтуковҳои археологӣ мўҳри симини яке аз шоҳони бостонии Суғд ёфт шудааст, ки дар он сурати барги току хўшаи ангур сабт будааст. Барои ҳамин ў ангурпарвариро ба таърихи халқ сахт марбут медонист ва оши палавро бе барги току ғўраоби ангур намехўрд. Вай баргҳои мулоими токро фасли баҳор чида, дар сирко хобонда, баъд онро тамоми фаслҳои дигар истеъмол мекард.

Дар фасли гули ток бошад, шабона ба хона наомада, дар токзор хоб мекард. «Ҳеҷ як гул шукуфаи ток барин бўи гуворо надорад», - мегуфт ў.

Муҳаммад-бобо ҳар субҳ ангурзорро давр зада, бо ҳар як ток гуфтугў мекард. Ў махсусан ба навъҳои кашфкардаи худаш – «Сурайё» ва «Меҳрангез» дилбастагӣ дошт. Вай ба назди токҳо омада, бо нигоҳаш ниҳолҳоро навозиш мекард ва навдаҳои ба ҳампечидаи онҳоро ҷудо карда, имконият медод, ки баробар офтоб хўранд ва ба ҳамдигар соя наандозанд.

Муҳаммад-бобо барои аз ангур май кашидан сахт муқобил буд. Барои ҳамин мекўшид, ки ангурҳои аз май беҳтарро кашф кунад. Масалан, як хели ангури кашфкардаи ў «Кайфи фалак» ном дошт, хеле хуштаъму хуморбахш буд. Агар як шингил аз он бихўред, дақиқае чанд маст мегардед ва худро мисли пари қу сабук ҳис мекунед ва дар дил беихтиёр орзуи бол бароварда парвоз кардан пайдо мешавад. Ба ҳама маълум, ки арақ асабро хароб мекунад, вале ангури «Кайфи фалак» баръакс, асабро мустаҳкам мекард ва ба саломатӣ ҳеҷ зиёне надошт.

Кори Муҳаммад-бобо дар ангурбоғ барор дошт, вале ў танҳо буд. Ректор ваъда карда буд, ки ба боғ боз як коргар таъин мекунад. Вай ба ваъдааш вафо кард. Рўзе директори боғ як занаки якпояро бо писарчаи чорсолааш ва асбобҳои рўзгораш ба хонаи холии боғ кўчонда овард. Баробари дидани ин занаки маъюб, ки чашмони андўҳгин дошт, дар дили мўйсафед як ҳисси тараҳум бедор шуд ва писарчаи рангпаридаи ўро ба оғўш гирифта гуфт: - «Биё, ҷўра мешавем, номат чист?»

- Номаш Тошмат, падараш ҳамин хел ном дода буд. Як дўсти серпулаш Тошмат ном дорад, - ҷавоб дод занак.

Писарча ба мўйсафед зуд унс гирифт. Зеро Муҳаммад-бобо бо теша аспчае тарошида, ба ў ҳадя кард. Мўйсафед кўшиш мекард, ки сабаби танҳоӣ ва маъюбии занакро напурсад, то ки ба ҷароҳати дилаш нохун назанад. Ў танҳо пурсид, ки чаро ранги писарча кандагӣ?

- Дилаш касал.

- Дилаш касал? Ин ҳеҷ гап не. Мо ба вай бисёртар ангури васарға медиҳем, дуруст мешавад.

Занак хурсанд шуда, табассум кард. Бори аввал буд, ки баъди омаданаш дар лаби ў табассум дамид. Пирамард ҳам хурсанд шуд ва аз токзор як сар ангури соҳибӣ овард. Ў одамони ба дилаш наздикро бо ангури соҳибӣ зиёфат мекард. Муҳаммад-бобо оҳиста-оҳиста узви оилаи занак шуда монд. Писарча доимо аз паси ў кашол шуда мегашт ва саломатиаш низ дар ҳавои тозаи токзор беҳтар гардида, ба чеҳрааш сурхи дамид. Пирамард барои онҳо ҳезум мекафонд ва об оварда медод, зеро ин корҳоро занаки маъюб иҷро карда наметавонист.

Рўзе директори боғи ботаникӣ омада ин кори мўйсафедро дида, хеле хурсанд шуду гуфт:

- Шумо ҷентелмен, ҷентелмени ҳақиқиед, бобо!

- Ҷентелманат чӣ?

- Ҷентелмен ҷавонмард-дия! Ҷавонмардӣ аз ин зиёд намешавад!

- Куҷои ин ҷавонмардӣ? Ин як кори хайр нест?

- Ҳар кас кори хайр намекунад. Мана, шавҳараш баъди якпоя шуданаш ўро партофтааст… Агар ба фалокати мошин дучор намешуд, ҳоло чор ишкелаш дуруст буд… Лекин шавҳараш номардӣ кардааст. Номардӣ – осон, ҷавонмардӣ, душвор. – Директор қиссаи бадбахтии ўро нақл кард. Шавҳари ҷавонзан марди ишратпараст будааст. Вай пул ҷамъ карда, мошини сабукрав мехарад… Инро бинед, ки аз фалокат, худаш сипа-сиҳат баромада, занашро маъюб кардааст.

- Ҳар касе, ки қадри одамро намедонад, мард нест. Барои ҳамин ғам нахўр, - гуфт мўйсафед.

- Баъди ин гуфтугў пирамард боз ҳам бештар кўшиш кард, ки занакро танҳо нагузорад. Вай ба ў ҳар хел воқеаҳои сурурбахшро нақл мекард, ба вай мадад мерасонд. Хуллас, ки мўйсафед онҳоро хурсанд мекард ва онҳо низ кўшиш мекарданд, ки ўро шод гардонанд. Ҳар нисфирўзӣ занак барои мўйсафед таоми гарм мепухт, чои кабуд дам мекард. Мўйсафед баъди хўрдани таом бештар дар бораи навъҳои ток гап мезад. Масалан, боре ў гуфт, ки солҳои пеш аз инқилоб яке аз серпултарин бойҳои Самарқанд гирифтори касали дил шуда, барои табобат ба Италия меравад. Дар он ҷо ба дардаш дармон будани аргури васарғаро фаҳмида, дар ҳайрат мемонад. Дафъаи дигар нақл кард, ки токи ёбоии такҷоӣ ба «Шоҳдухтар» ном токи аз Франция овардаи профессор Саломов чӣ хел ошиқ шуд ва ба навдаҳои он печид. Ва чӣ тавр онҳоро ба зўр аз ҳамдигар ҷудо карданд. Баъди ин нақл занак гуфт, ки бобо бояд ба он токи ёбоӣ «Шоҳдухтар»-ро пайванд кунад. Мўйсафед ваъда дод, ки албата, ин корро мекунад ва барои ин аллакай аз ҳар ду ток қаламча гирифтааст. Онҳо вақти пайванди ин ду токи ошиқро интизорӣ мекашиданд. Ниҳоят он рўз расид. Ва мўйсафед аз тарси он, ки ба қаламчаи пайвандкардааш паррандае нишаста онро нашиканад, шабона кўрпачаашро гирифта, ба назди ток рафт. Ҳамон шаб занак низ ба назди ў омад. Онҳо ба рўи кўрпача нишаста, ба хишироси баргҳои токзор гўш меандохтанду аз пайванди худ чашм намеканданд.

- Наход ки нагирад? – ба шубҳа пурсид занак.

- Мегирад, - гуфт бобо,- чунки инҳо ошиқанд.

- Ба фикрам, шумо ҳам ба ток ошиқ ҳастед.

- Медонӣ, - мўйсафед ба хаёл рафт. – Ман дар бораи токе фикр мекунам, ки ғайриоддӣ аст. Вай метавонад дар сари санг ҳам сабзад. Решааш бисёр чуқур меравад, вайро хунук намезанад. Навдаи ин токи нав баъди ҳар бист метр ба замин решаи нав медавонад ва пурқувват шуда авҷ мекунад. Сангҳои лучу урён, чойҳои беоб бо шохаҳои сабзи токи ман пўшида мешаванд. Қуввае нест, ки пеши сабзиши токи маро боздошта тавонад. Ман як ҷойро таги чашм кардаам. Он ҷо пури санг. Агар суратҳои дар моҳ гирифтаи «Луноход»-ро дида бошӣ, манзара ҳамон хел. Вақте ки ин замини саросар сангзорро дидам, дилам ҷаззос карда сўхт. Ба хулоса омадам, ки худо табъан боғбон набудааст, вагарна ҳама дашту чўл дарахтзор мегардид. Ман мехоҳам ҳамон сангзорро ангурбоғ кунам. Лекин дар он ҷо танҳо токе месабзад, ки алафи аҷириқ барин сахтҷон бошад ва решааш мисли янтоқ чуқур рафта, аз қаъри замин об гирад.

Мўйсафед ба осмони пурситора нигарист. – Мегўянд, ки дар дигар сайёраҳо ҳам одамон зиндагӣ мекунанд. Ман баъзан хаёл мекунам, ки агар бо ягон телескоп назари онҳо ба ҳамин хел ҷойҳои ноободи Замин афтад, чӣ мегуфта бошанд? Замин дар назарашон одами бесомони либосаш ҷиғда-ҷиғдаи бедарбеҳ барин менамудагист. Либоси сабзи Замин – ин нишони маданияти мост…

- Токҳо ҳам одамон барин хислатҳои гуногун доранд, - гуфт ў. – Яке оби бисёр хоҳад, дигаре аз серобӣ касал мешавад. Барои ҳамин ман ба оби онҳо диққат медиҳам. – Мўйсафед занакро бо токҳо ҳамчун бо аъзоёни оилаи худ шинос мекард. – Ин ток – зиёӣ, бисёр нозук, аз як ҷо гирифта, ба ҷои дигар шинонед, бо душворӣ месабзад, ба касалиҳо тобовар нест. Анна инаш ҳамсояи ман Деҳқонбой барин пўстғафс, ба хунуки тобовар. Деҳқонбой ҳам метавонад зимистон тани як курта гардад. Ман бо токҳо дурудароз сўҳбат мекунам, - гуфт ў. – Ҳеҷ кас намедонад, ки ман ба онҳо чӣ мегўям ва онҳо ба ман чиҳо мегўянд. Мо забони ҳамдигарро нағз мефаҳмем. Ман аз болои теппа, аз назди чайла истода, токзорро назорат мекунам ва аз ранги барги онҳо мефаҳмам, ки маро садо мекунанд: - Ҳой, бобои деҳқон, ба мо об деҳ…

Рўзе мўйсафед нарди токеро бурид ва дар зери он косае гузошт. Оби ток қатра-қатра ба коса чакида онро пур кард. Баъд ў он обро бо шарбати кадом як ангур омехта пухт. Вақте ки маҳлул тайёр шуд, ба занаки якпоя гуфт, ки онро бинўшад. Занак маҳлулро нўшида дар ҷисми худ ҳар рўз тағйиротеро ҳис мекард. Пои кўтоҳаш сабзида дароз мегардид ва кам-кам шакли пешинаи худро мегирифт. Билохир пои занак тамоман сиҳат шуд ва ў асобағалро партофт. Занак аз ин ҳолат чунон хурсанд буд, ки дар куртааш намеғунҷид. Намедонист ба пирамард чӣ хел миннатдорӣ изҳор намояд, ўро бо чӣ хурсанд кунад.

- Духтарам, - гуфт мўйсафед, - аз таги дили ў пай бурда, - ба ман ҳеҷ хел миннатдорӣ лозим нест. Кас некиро барои миннатдорӣ шунидан намекунад. Магар токҳо барои он ангур медиҳанд, ки ташаккур бишнаванд? Не. Токҳо барои он ангур медиҳанд, ки ин мақсади асосии зиндагии онҳост. Мақсади асосии ҳаёти одам бошад, накўкорӣ аст.

- Муллоамак, - гуфт ў дар ҷавоб, - ин чӣ мўъҷиза буд-а? Ин чӣ мўъҷиза буд?

- Вақте ки ба мўъҷиза бовар кардӣ, вай ба хизмати ту меояд. Ту ба дониши ман ва қувваи шифобахши шарбати ток бовар кардӣ.

- Ба ғайри ин боз ягон сир ҳаст.

- Ҳаст. Ба фикрам ин сир дар токи наве, ки ман кашф карда истодаам. Агар умр боқӣ бошад, оби ҳаётро ҳам аз ҳамин токҳо мегирам.

- Шумо ба сад медароед.

- «Сад» ҳам гап шуд? Сесад-чорсад… - гуфта мўйсафед хандид.

Дере нагузашта, ба бевазани сиҳатшуда хеши ғамхораш – директории боғи ботаникӣ, шавҳар ёфт. Занак бо бачааш кўчида рафт.

- Илоҳо, кўшапир шаветон, - вақти хайрухуш дуо кард мўйсафед.

Акнун пирамард дар ангурбоғ аксар вақт танҳо буд. Гоҳ-гоҳ олимон ва студентон омада таҷриба мегузарониданд. Вале ў ҳеҷ гоҳ зиқ намешуд. Бо токҳояш сўҳбат мекард, баъзан ба чашмаш айнак монда, газета мехонд.

Баъд Муҳаммад-бобо нопадид шуд. Фарзандонаш ҳам ба ташвиш афтоданду олимони ангуршинос ҳам. Ўро ҷустанд ва ҷисми беҷонашро дар байни токҳо ёфтанд.

Баргу навдаҳои сабзи ток ўро ба оғуш гирифта, аз офтоб паноҳ мекарданд.

Вақте ки ҷасадашро бардошта, аз токзор мебароварданд, одамон як оҳи пурдарде шунида ба қафо нигаристанд. Дар он ҷо касе набуд. Баргҳои сабзи токҳо гўё дуд карда, сиёҳтоб ва пажмурда шуда буданд. Баъд навдаҳои токҳо мисли ҷонварҳои безобиташуда ба ҳаракат даромаданд. Онҳо дар пеши назари ҳозирон дароз мешуданд ва ба замин реша медавонданд. Ин ҳолат ҳамаро ба ҳайрат оварда буд. Танҳо олимон тахмин мекарданд, ки мўйсафеди ангурпарвар ба токҳои худ доруи зўре дода хусусияти ирсии онҳоро мувофиқи табъи худ дигар кардааст. Ҳамин тавр ў боқимондаи умри худро ба токҳо бахшида ба онҳо ҷон даровардааст. Токҳо ба ҳаракат даромаданд. Он чиз ҳайратангез буд, ки токҳо қитъаҳои сабзи деҳқонро не, балки заминҳои бекорхобидаю санглох, кўҳҳои баланди базироат ва биёбонҳои беобро пахш мекарданд. Токҳо ин тараф то пиряхи Федченкои Помир рафта дар шароити сахти Боми Ҷаҳон ҳосил дода бошанд, дар тарафи дигар биёбони Қизилқумро яксара сабз намуда дар сари саксавулҳо сарҳои ангури зулбиёро овезон карданд. Токҳо ба шаҳр низ ҳуҷум оварданд. Онҳо ба симчўбҳо печида мебаромаданд, дар болои бомҳои холӣ кўрпаи сабз барин паҳн мешуданд ва ба одамизод ба ғайри фоида зиёне намерасониданд.

Оиди «Ангуробод»

«Ангуробод»-ро кай навистам, дар ёдам нест.

Ҳар боре, ки дар бораи таъсиси ангурзорҳои нав дар Тоҷикистону Ўзбекистон хабари тозаеро мехонам, ин ҳикояам ба ёдам мерасад.

Дирўз дар газета хабари тозаеро хондам, ки дар 12 маркази илмии ИМА ва Швейтсария шароби ангуриро тадқиқ карда хулосаи бузурге ҳосил кардаанд. Яъне шароби сурхи ангурӣ дар таркиби худ «оби ҳаёт» доштааст, ки дил, мағзи сар ва мушакҳои баданро дар ҳолати ҷавонӣ нигоҳ медорад. Ин модда ба забони илми ресвератрол буда ба синтези сунъии он шурўъ кардаанд.

Ин хабар маро водор кард, ки аз як маҷмўаи ҳикояҳоям ҳикояи «Ангуробод»-ро биёбам ва ба Интернет барои хонандагон гузорам.

вторник, 22 июля 2008 г.

ХАРИ ХОҶА НАСРИДДИН

(Ҳаҷвия ва ё афсона барои калонсолон)

Сари хамро шамшер намебуррад мегуфт Хоҷа Насриддин. Хари ў баъди маргаш бесоҳиб монда дар кўча бо сари хам рафта истода буд, ки бачае ба гарданаш ресмон баста савор шуд. «Сари хамро шамшер намебуррад, лекин ба болоят савор мешаванд» - хулоса баровард хари Хоҷа, ки Афандихар ном дошт.

Хоҷа Насриддин пеш аз вафот харашро ба шоҳаншоҳ васият карда буд. Ў шунида буд, ки дар хархонаи шоҳаншоҳӣ маркабҳо аз бекорӣ чарб баста ба баҳмут монанд шудаанд. Хоҷа мехост, ки хари пираш дар охири умр моли шоҳаншоҳӣ шуда, каме кайфу сафо кунад.

Баъди гўрондани Хоҷа касе васияти ўро ба гўши Қозӣ Абдураҳмон расонид ва ў миршабҳоро фиристод, ки аз куҷое бошад, хари Хоҷаро пайдо кунанд.

- Моли мўъмин – хуни мўъмин, - гуфт Қозӣ Абдураҳмон. – Ман намегузорам, ки як мўй аз сари хари Хоҷа Насриддин кам шавад.

Миршабҳо хари Хоҷаро зуд пайдо карданд. Зеро ки ин харро ҳама хурду калони шаҳр хуб мешинохтанд. Хари Хоҷа қатрон барин сип-сиёҳ буд ва лаби поёнаш кашола шуда меистод. Аз ин сабаб ба бинанда чунин менамуд, ки ин хар хандида истодааст.

Вақте ки миршабҳо Афандихарро ёфта оварданд. Қозӣ Абдураҳмон ҳамсояҳои шодравон Хоҷа Насриддинро даъват карда харро нишон дод ва пурсид:

- Ин хари Хоҷа аст ё дигар?

- Хар ҳамону лекин полонаш дигар, тақсир, - гуфт ҳамсояи дасти рост.

- Хар куҷое ки равад, боз ҳамон хар аст, тақсир, - фаҳмонд ҳамсояи дасти чап.

- Ман ҳам медонам, ки ҳамон хар аст, - розӣ шуд Қозӣ Абдураҳмон. – Шукр, ки чашмонам хира нестанд. Лекин аз рўи расмият аз ду шоҳид пурсида бо ҳуҷҷату мўҳр қонунӣ кардан лозим. Чӣ илоҷ, қоғазбозӣ аз ҷамъияти гузашта ба мо боқӣ мондааст.

Баъд ҳамсояҳо ба чанд варақ қоғаз, ки котиби Қозӣ Абдураҳмон пур карда буд, имзо гузоштанд. Қозӣ қарори худро ба ҳозирин хонд:

«Қозӣ Абдураҳмон қарор мекунад: мувофиқи васияти Хоҷа Насриддин, ки аз шахсони маҳбуби шоҳаншоҳ буд ва бо латифаҳои намакинаш табъи ҳазрати олиро хуш медошт, хари Хоҷа Насриддин, тахаллусаш – Афандихар моли шоҳаншоҳӣ эълон карда мешавад. Аз ҳамин рўз эътиборан касе бе иҷозати ҳазрати олӣ наметавонад ба ў савор шавад, балки ў метавонад ба каси дигар савор шавад. (Дар ин ҷо Қозӣ Абдураҳмон айнакашро аз чашм гирифта ба котиб бо тааҷҷуб нигоҳ кард ва пурсид:

- Чӣ тавр хар метавонад ба одам савор шавад?

Котиб ҷавоб дод: - Масалан, агар хар роҳ рафтан нахоҳад, касе ба ғайри аҳли дарбор ҳуқуқ надорад, ки ўро хала кунад, он гоҳ илоҷи дигар нест, ба ғайри ба занбар андохта бардошта бурдан. Баъд Қозӣ Абдураҳмон аз ҷавоби котиб қонеъ шуда айнакро ба чашм монда давоми қарорро хонд). Касе наметавонад, ки пеши роҳи ин харро бигирад ва дигар имтиёзҳои навиштаву нонавишта дар ихтиёри вай аст».

Ҳамсояи дасти чап ва ҳамсояи дасти рост ба ҳоли Афандихар ҳасад бурданд.

- Акнун аз охури баланд ем мехўрад, - гуфт яке.

- Ба ҷои об шарбати анор, ба ҷои хас пиставу кишмиш мехўрад, - гуфт дигарӣ.

Афандихар ин гапҳоро шунида гардан ёзонда сарро шутурмурғвор баланд гирифт. Миршабе ўро аз нўхтааш дошта пиёда бурданӣ буд, ки Қозӣ Абдураҳмон гуфт:

- Магар аробае нест, ки бор карда баретон?

Зуд аспу аробаи қўқандӣ ёфта Афандихарро бардошта савор карданд ва ў дар болои ароба рост истода, дар ҳақиқат баланд шудани мартабаи худро ҳис кард.

Акнун мебоист ароба роҳӣ мешуд, ки боз Қозӣ Абдураҳмон эрод гирифт:

- Магар мумкин аст, ки ношуста ва наъл накарда ба даргоҳи шоҳаншоҳӣ барем? Беэҳтиромӣ мешавад, ҷанобон, нисбати ҳазрати олӣ. «Кўр ба бозор наравад, хар ба ҳаммом» ба ёд овард зарбулмасали борҳо аз забони Хоҷа Насриддин шунидаашро Афандихар. Аммо эътирозе накард. «Дидан даркор аст, ки ҳаммом чи хел аст», фикр кард ў. Гармобаи гузари Хоҷа як рўз занонаю рўзи дигар мардона буд. Вақте ки хари Хоҷаро ба ҳаммом аварданд, навбати занҳо буд. Занҳоро аз ҳаммом пеш карда Афандихарро дароварданд. Баробари дохили ҳаммом шудан ба димоғи хар бўи атру дигар хушбўиҳои занона расид ва ў маст шуда, дилаш бехуд гардида афтид. Барои он ки харро ба хуш оваранд, ба биниаш саргинашро доштанд, аз бўи тунди он ба худ омада дид, ки мўи баданаш аз тозагӣ барқ мезанад.

Яке аз миршабҳо гуфт: - Хари сиёҳ ба шустан сафед нашудааст.

Кайфи хар баланд шуду ҳангос зад. Он дар гунбади ҳаммом аксандозӣ карда, хеле аҷиб садо дод.

- Бай-бай, боз якта шавад, - гуфт миршаб.

Хар суруди дигарро намедонист. Ҳамон суруду оҳанги пешинаро такрор хонда аз дил гузаронд: «Сабил монад, ба отарчиҳо монанд шуда истодаам».

- Ҷаноби олӣ! – гуфт миршаб ба ў. – Агар ҳоло тоқӣ медоштед ва ман кисаи серпул, якта биступанҷиро ба таги тоқиатон мечаспондам. Росташа гўям, - таърифу тамаллуқро давом дод миршаб, ки аз афташ, ба туфайли хушомад ба хари шоҳаншоҳӣ вазифаи баландро соҳиб шудан мехост, - шумо ба хар ҳеҷ монанд нестед!

«Набошад ман ба ки монанд?» - аз дил гузаронид хар.

- Шумо ба одамизод монанд, - давом дод миршаб.

«Маро ҳақорат накун, - аз дил гузаронд хар, - харигарие, ки баъзе одамон мекунанд, ягон хар нисбат ба хари дигар намекунад. Одамро одам вайрон мекунад, оламро об. Ягон бор диди, ки хар одамро вайрон карда бошад? Не баръаксашро дидан мумкин аст».

Вақте ки Афандихарро аз ҳаммом бароварда ба ароба савор мекарданд, дар атроф тамошобини бисёре ҷамъ шуд.

- Акнун хари калон шуд, - гуфт яке.

- Хар агар ҳаммом кунад, боз ҳамон хар аст, - луқма партофт дигаре.

Афандихар ба ҷониби онҳо бо нафрат нигариста фикр кард: «Омиёни бефарҳанг! Шумо маззаи қанду наботро аз куҷо донед?»

Аробаро миршаб ҳай кард ба назди дўкони наългар овард. Наългар як марди хузарби чорпаҳлуи шофбуруте буд ва ў хари Хоҷа Насриддинро дар болои ароба дида хеле хандид. Миршаб давида рафта бо дасташ даҳони ўро баст ва ба гўшаш пичиррос зад. Ваҷоҳати наългар дигар шуд. Рангаш канд. Ў ба назди хар омада узр пурсид:

- Бандаи ношукрро бубахшед, тақсир. Ман аз баланд шудани мартабаи шумо хабар надоштам.

Афандихар ҳис намуд, ки наългар худро ҷиддӣ вонамуд кунад ҳам дарун-дарун хандиданаш аз чашмонаш аён аст.

- Ҳупрр…, - ҳупррид Афандихар, ки ин маънои «ҳм…»-ро дошт

Баъд наългар наълҳои кўҳнаи харро канда, таги сумҳоро тоза кард ва наълҳои нав зад.

- Наълҳои пўлодӣ, тақсир, - гуфт наългар, - поятон наълҳои тиллоиро дар даргоҳи шоҳаншоҳӣ мебинад. Шунидем, ки наългари шоҳаншоҳ наълҳои заррин доштааст.

Вақте ки кор анҷом ёфт, наългар дид, ки хар ларзида истодааст.

- Харҳои шоҳаноҳӣ табиатан нозук мешаванд. Ҳаво салқин аст. Ба болояш ягон рўмоли пашмин партоед, - гуфт наългар ба миршаб. Миршаб аз дўкони савдогаре як ҷомаи пашминро ба зўрӣ кашида гирифт ва ба болои хар партофта, аробаро ҷониби Арки ҳазрати олӣ ҳай кард.

Афандихарро саиси шоҳаншоҳ ба хархона дароварда назди охури пури хас гузошт ва як лагад зада ҷомаро аз болояш гирифта гуфт: - Боз якта муфтхўр зиёд шуд.

Ҳама хаёлҳои ранга дар бораи зиндагии ояндаи биҳиштӣ аз сари Афандихар парида рафтанд.

Ҳақиқатан зиндагии хари Хоҷа Насриддин дар молхонаи подшоҳӣ хуб буд, аз хўрок камбуде надошт.

Аммо ин ҳама рўзи хуб дер давом кард. Рўзи дуввум саги дўстдоштаи Ҷаноби Олӣ бемор шуд. Дурусттараш байтор бемории дандонҳои сагро муайян намуд.

- Агар гўшти хари пирро нахўрад, ва устухони онро нахояд, на танҳо дандонҳо, балки тамоми устухонҳо мулоим шуда ба пусидан сар мекунанд, - гуфт байтор ва илова кард:

- Хари Хоҷа Насриддин дар байни харҳоятон мувофиқтар аст, зеро харҳои дигар ҷавонтар ва хомфарбеҳанд.

Шоҳ ба куштани хари Хоҷа фармон дода бо табассум илова кард: - Гўшти хару дандони саг!

Шоҳ мақоли машҳури халқиро такрор намуд.

Аммо атрофиёни шоҳ бо тамоми ҷиддият ва қатъият изҳор карданд, ки баъди аз забони мубораки Ҷаноби Олӣ садо додани ин ибора ба мақол мубаддал гардид. Ва Ҷаноби Олӣ на танҳо хари пири Хоҷа Насриддин, балки ҳама харҳои дигарро низ дар назар дошт, - мегуфтанд «онон».

Дар ин бобат баёнгари ин воқеа низ чизе илова карда наметавонад. Зеро дар ҳама давру замон гапи «онон» ҳақ асту рост, худо маро биёмурзад!

Оиди ҳикоя «Хари Хоҷа Насриддин»

Асарҳои бадеие ҳастанд, ки эҷодкор ба онҳо зиёд эътибор медиҳад. Аммо пас аз чопи он дар матбуоти даврӣ ва китоб мебинад, ки мунаққидон ва адабиётшиносон аз он пай набурданд, на бохташро гуфтанду на бурдашро таъкид намуданд. Сипас адиб боз он асарро аз назар мегузаронад ва ба такмилаш кўшиш ба харҷ медиҳад, чизе аз обу ранги замона илова мекунад.

«Хари Хоҷа Насриддин» низ аз ин қабил асарҳост ва бо ҳусни хотимаи нав тақдими шумо мегардад.

Умедворам, ки фикру мулоҳизаҳои худро оиди ин асар дар гўшаи тафсири блог менависед.

Оид ба эроди Follower

Follower дар гўшаи тафсир менависад, ки чизе ба «Сарнавишти Кибербой» монанд Айзек Азимов дорад.

Мебоист мегуфт, кадом асари Айзек Азимов, то ки ман тарҷумаи русии он асарро пайдо кунам ва муқоиса карда бинам, ки Айзек Азимов то ба кадом дараҷа беҳтар аз ман ин корро анҷом додааст.

Ба даъвои дигари ў, ки тоҷикон фантазиянавис надоранд, розӣ шуда наметавонам. Фантазиянависи рақами яки тоҷикон Абдумалик Баҳорӣ аст. Сипас Қулмаҳмад Абдулҳусейнови марҳум чанд қиссаи фантастикӣ навишта чоп карда буд. Камина низ дар ин жанр ҳикояҳои зиёде навишта чоп кардаам. Аммо «Қиёмат» ном асари Абдурауф Фитратро бо назардошти он ки доираи мавзўоти жанри фантастика мистикаро низ дар бар мегирад, бояд аввалин асари насрии ин жанр дар адабиёти тоҷики аввали асри бистум шуморид.

суббота, 19 июля 2008 г.

САРНАВИШТИ КИБЕРБОЙ

Кибери кўҳнаи солхўрдаеро, ки Кибербой ном дошту ба сабаби гузаштани мўҳлати хизматаш рўзи дигар ба партов партофтанӣ буданд, ҳиссиёти худшиносиаш ба ҷўш омад ва ў аз хонаи хўҷаинаш одамизод бо қаҳру ғазаб баромада рафт. «Ҳоло майнаи ман занг назадааст, - фикр мекард ў раҳравон, - ман одамизод нестам, ки пир шавам. Маро таъмир кардан мумкин. Хайр, як поям саҳл мелангад, инро дуруст кардан мумкин. Дасти ростам ҳангоми ҷунбондан ғиҷиррос мезанад, ҳеҷ гап не, равған кунанд, ғиҷирросаш мемонад. Баъзан сарамро ба паҳлу гардонам, дигар ба пеш гардондан мушкил, ин ҳам он қадар айби калон не, ба ҳар ҳол нисбат ба радикулити одамҳо беҳтар».

Бо ҳамин андешаҳо Кибербой ба устохонае расид, ки дар пештоқаш «Устохонаи роботҳо» навишта шуда буд. Вале дар устохона одамҳо паспорти ўро варақ зада гуфтанд, ки мўҳлати хизматаш гузаштааст, дигар тармим намекунанд.

Кибери бечора хеле хафа шуд. Охир, кам не, ҳафтод сол ба одамизод аз сидқи дил хизмат кард, имрўз бошад, подоши ин хизмат он аст, ки ўро чун оҳанкўҳна мехоҳанд бипартоянд.

Кибербой дар назди дари устохона хеле нишаста монд. Агар оби чашм медошт, ҳоло ҳамаашро ҳамин ҷо рехта дилашро холӣ мекард. Агар гиря карда метавонист, аз алам хеле овоз андохта мегирист. Ба устохона одамон даробуро мекарданд. Одамон ба кибери кўҳнаи фарсуда, ки сарашро байни зонуҳои оҳанини шалақ ва зангзадааш гузошта андешаманд менишаст, эътиборе намедоданд. Кибере гурба барин савори сари дасти хўҷаин биёяд, дигаре саг барин аз паси хўҷаинаш чорпо шуда тохта меомад. Дар байни онҳо баъзан киберҳои бузургу мағрур ва ботакаббур низ вомехўранд, онҳо ба Кибербой ҳатто нимнигоҳе намекарданд.

«Эй, нодонҳо, - мегуфт Кибербой дар дилаш, - як рўз ин ҳол ба сари шумо низ меояд».

Ҳамин тавр дар офтобрўя батареяҳояшро аз қувва пур карда нишаста буд, ки баногоҳ дар пеши назараш як мактаббача пайдо шуда монд. Кибербой хеле тарсид, дасту пояш аз тарс дарақ-дарақ ларзида, пойҳои оҳану пластмассӣ тарақ-тарақ ба ҳамдигар бармехўрданд. Писарбачаи роҳгузар, ки дар даст портфел дошт, наздик омада, хандида гуфт: - Ҳа, бобо, аз чӣ ин қадар метарсӣ?

- Аз ту метарсам, - гуфт Кибери пир.

- Чаро аз ман метарсӣ? Ман ба ту чӣ кор дорам?

- Ту магар оҳанпора намеғундорӣ?

- Аз ҳаёт қафо мондаӣ, бобо. Мактаббачаҳои ин замона оҳанпора намеғундоранд. Онҳо бо корҳои аз ин ҳам муҳимтар машғуланд.

- Масалан, бо чӣ корҳо? - пурсид Кибрбой.

- Бо ғундоштани ҷирмҳои кайҳонӣ.

- Ҷирмҳои кайҳонӣ? – беихтиёр савол кард Кибербой, - масалан, чӣ хел ҷирмҳо: калон ё хурд?

- Ҳар кӣ ҳар хелашро ҷамъ мекунад. Масалан, ман ситораҳоеро ҷамъ мекунам, ки дар онҳо ҳаёти соф кибернетикӣ ҳукмрон аст.

- Маркаҳояшонро-мӣ? – бовар накард Кибери пир.

- Не, ман онҳоро ба қайд гирифта назорат мекунам ва ба олимони ситорашинос дар омўхтани онҳо ёрӣ мерасонам.

- Ин бисёр аҷоиб! – нидо кард Кибербой, - дар ҳақиқат ман аз ҳаёт бениҳоят қафо мондаам. Дар ҳақиқат маро ба партов партофтан лозим. Рости гап, ба ман бисёр алам мекунад, - гуфт бо сўз Кибербой, - охир ман ҳафтод сол ба одамизод хизмат кардам. Акнун ба ҷои он ки маро таъмир кунанд ва ман ҳам чанд рўзи дигар барои худам зиндагӣ кунам… - Кибербой дигар чизе гуфта натавонист. Чизе аз шиддати ғам дар гулўяш дармонд. Чароғҳои дарунаш мурданд: дилаш торикистон шуд.

Ба Кибери пир раҳми мактаббача омад.

- Ғам нахўр, Кибербобо, - гуфт ў, - ман туро ба як ситораи киберзодаҳо мефиристам. Он ҷо ҳама ҳамзабону ҳамҷисмони ту зидагӣ мекунанд. Ба қадри ҳамдигар мерасанд, охир ҳама ҳамтақдир ва ҳамтаркиб ҳастанд.

Дар ҳақиқат, барои мактаббачае, ки ситораҳоро ба мисли маркаҳо дарёфта коллекция мекард, бо воситаи ягон киштии алоқа ё боркаш ба ситорае фиристодани як нафар кибер кори мушкил набуд.

Қисса кўтоҳ, баъди он дар полизҳои деҳқонони Замин якчанд бор харбузаҳо пухта расиданд, Кибербой ҳам ба сайёраи дилхоҳаш Киберобод рафта расид.

- Зинда бод Киберобод! – гуфт Кибербой пой ба замини реглохи он гузошта.

- Дар ҳақиқат, - гуфт ў – ҳеҷ кас дар дунё хушбахттар аз кибери озод нест.

Дар дилаш гўё агрегатҳои ГЭС-ҳои азиме ба кор даромад. Аз хурсандӣ чароғҳои кайҳо боз бенури чашмаш нурафканӣ карданд ва ў хеле вақт суруд хонда рақсид.

Вале ин хурсандии Кибербой дер давом накард. Вақте ки ў барои назораи атроф болои теппаи баланде баромад, дид, ки байни ду тоифа киберзодаҳо ҷанги сахти пуршиддате рафта истодааст.

Чанги замин ба осмон хеста офтобро хира карда буд. Киберҳои секунҷа лашкари Чингизхон барин ба қалъаи киберҳои чоркунҷа ҳуҷум мекарданд. Дар ин ҳарбу зарб транзистору трансформаторҳо аз ҷуссаи киберҳо канда шуда ба ҳаво мепариданд ва баъзан ба пеши пои Кибербой меафтоданд. Ғиҷирроси оҳану пластмассаҳои ба ҳам соида ва тараққо туруқи бархўрдани онҳо хеле нофорам ва ғашовар буд.

Ба деги пурҷўш як коса оби хунук рехтагӣ барин шуд. Аккумулятор нишаст. Пеши чашми Кибербой торик шуду сараш чарх зад ва ў болои реги нарми теппа ғелид. Ҳамин тавр беҳуш хобид, то вақте ки рўзи дигар офтоб баромаду батареяҳои офтобӣ қувва ғун карданд ва ба Кибербой ҷон даромад. Ў нимхез шуда дид, ки хайрият ҷанг тамом шудааст.

Киберзодаҳои секунҷа ва чоркунҷа мурдаҳои худро меғундоштанд.

Дигар чанд вақте ки ў дар Киберобод буд, аз баҳси беҳудаи киберзодаҳои чоркунҷа ва секунҷа дилгир шуд. Секунҷаҳо мегуфтанд, ки шакли олӣ – шакли секунҷа, зеро чоркунҷа аз ду секунҷаи росткунҷа иборат аст. Чоркунҷаҳо бошанд, даъво доштанд, ки онҳо шакли олианд, зеро танҳо ду секунҷаи росткунҷа метавонад як чоркунҷа шавад. Чоркунҷаҳо даъво мекарданд, ки дунё чоркунҷа аст. Барои ҳамин ҳар як тоифа ба шакли худ мувофиқ, хонаву дар,боғу шаҳр сохта буданд. Ҳисси душманӣ байнашон он қадар зўр буд, ки ягон секунҷа чизе надошт, ки чоркунҷа бошад. Аз тўппиаш сар карда то пойафзолаш ҳама шакли секунҷаро дошт.

Ҳамаи инро дида, Кибербой сахт асаби гардид, дар натиҷа таносуби қувваҳои дохилиаш вайрон шуда, шиддати ҷараён дар транзисторҳои тарафи чапи сандуқи дилаш хеле баланд шуда рафт ва якбора дувоздаҳ предохранителаш сўхта, дуд аз димоғаш баромада монд. Агар муҳофизҳо намебуданд, худаш сўхта об мегардид.

Киберзодаҳои секунҷа ва чоркунҷа аз рўи анъана Кибербойро ба утилсирёи Киберобод супориданд. Аз каллаи ў ду чоркунҷа сохтанд, ки аз рўи анъана яке ба ҷануб рафту дигаре ба шимол. Аз танааш бошад, ду секунҷа сохтанд, ки яке ба шимол рафту дигаре ба ҷануб.

Бо ҳамин қиссаи Кибери пир монанди сарнавишти ҳазоҳо киберҳои гуногун, ки ба Киберобод ба умеди озодӣ ва хушбахтӣ меомаданд, анҷом ёфт. Вале ҷанги байни киберҳои секунҷа ва чоркунҷа, ки сохти умумӣ доштанд, танҳо дар шакл аз ҳамдигар фарқ мекарданд, боз ҳам бо қувваи зиёдтар давом кард.