Наметавон ин ҳукмро нодида гирифт, чун онро як нафар адиб ва донишманди таърихи оини масеҳӣ гуфтааст. Як аср аз нашри мақолааш гузашта бошад ҳам касе ин фикри ўро рад накардааст.
Амфитеатроф он нуктаро сарфи назар кардааст, ки дар саргузашти одамхудо Митро бо одамхудои насрониён Исои Масеҳ монандиҳои зиёде ҳастанд, ки муҳақиқони оинҳои бостон бар он ишораҳои зиёде кардаанд. Аз зода шудани онҳо дар як ғор аз бокираҳо то бо нону шароб зиёфат кардани пайравону меъроҷ ба сўи Арш.
Ин зиёфат бо нону шароб, ки дар маъракаи таъзия масеҳиён доранд ва русҳо «поминка» мегўянд, ҳамун фармудаи Митрост, ки аз дунёи фонӣ ба дунёи бақо реҳлат карданро бо хушнудӣ бояд пазируфт.
Оини масеҳӣ дар оғози таърихи худ намозиҷумъагии худро надоштааст. Аммо яҳудиён доштаанд, ки маълуми ҳамагон аст. Надоштани намози сарҷамъона дар масҷид (бинои масҷидро низ аз рўи меъмории ибодатхонаҳои митроӣ сохтаанд) қурбу манзолати онро паст мекард. Ба ин сабаб рўҳониёни масеҳӣ бо мақсади он ки меҳрпарастони румӣ барои ба масҷиди худ рафтан вақт наёбанд, намозҷумъаи худро ба рўзи якшанбе, ки митроиён Рўзи Худо номида буданду рўзи одинаи онҳо буд, оварданд. Ва барои ҷалби бештари таваҷҷўҳи онон ба оини масеҳӣ якшанберо Рўзи Офтоби Ҳақиқат ном ниҳоданд.
Барои меҳрпараст форамтар ва гўшнавозтар буд ин ном, чун Рўзи Худо гўед, маълум набуд кадом худо, аммо ин ҷо аниқтар буд, Офтоби Ҳақиқат! Танҳо Митро Офтоби Ҳақиқат буда метавонад – фикр мекарданд онон.
Масеҳиён барои ба якшанбе устувор кардани намозиҷумъагӣ чунин далел доштанд, ки баъди мехкўб шуда мурдани Исои Масеҳ дар ҳамин рўз зинда шуда ба назди саҳобаҳои худ – апостолҳо омад. Якшанбе – Воскресениеи русӣ дар тарҷума зиндашавӣ аст.
Дини митроӣ китоби худро надошт, аммо масеҳиён Инҷил доштанд, ки ба онон бартари медод ва намемонд, ки таърихи ин оин фаромўш шавад. Императорҳои пешини Рум барои устувор кардани оини митроӣ рўзи якшанбе – Рўзи Худоро рўзи истироҳат эълон карда буданд, ки ин низ барои рўҳониёни масеҳӣ мусоидат намуд.
Баъди панҷ асри дар шафати ҳамдигар қарор доштани ин динҳо дар Рум оини митроӣ аз байн рафт. Торихнависон эҳтимол бе далел намегўянд, ки муборизаи дини масеҳӣ бар зидди митроизм хеле шадид сурат гирифтааст. Ба ин сабаб аз маъбадҳои сершумори Рум чизе боқи намондааст. Минбаъд мардум дигар хабар надоштанд, ки пеш аз масеҳият меҳрпарастон намозиҷумъагиро дар кадом рўз мехонданд ва рўзҳои якшанбе дар масҷиди масеҳӣ шамъ меафрўхтанд тибқи талаботи дини митроӣ, ки расми масеҳӣ гардида буд.
Дар Осиёи Марказӣ дар он замон чунон, ки дар Рум расм буд, дар масҷидҳои митроӣ ҳайкали бузурги Митроро гузоштан расм набуд. Ҳар хонавода меҳробае ба девор канда буд, ки он ҷо ҳайкалчаи сафолии нимтанаи Митро меистод ва ба сўи он ибодат мекарданд.
Чунин ҳайкалчаҳоро, ки ба истилоҳи илмӣ терракота мегўянд, археологҳо аз марзи Самарқанд низ пайдо кардаанд.
Вожаи «меҳроба»-ро арабҳо дар шакли «меҳроб» қабул кардаанд ва он аз забони арабӣ бо ислом боз ба забони мо баргаштааст.
Дар суратҳо: Ҳайкалчаҳои сафолии Митро, ки аз қабати асри VII-и мелодии шаҳри бостонии Самарқанд пайдо гардидааст. Ҳайкалчаи саввум аз қабати асри якуми мелодии вайронаҳои ибодатхонаи митроии Англия кашф шудааст
1 комментарий:
Аз ин рӯ тақрибан ҳамаи забонҳои урупоӣ рӯзи якшанберо Рӯзи Меҳр (Хуршед) меноманд (Sunday).
Ба фармудаи Амфитеатров мешавад инро ҳам афзуд, ки Исои Масеҳ ҳам тимсоле аз худи Митрост. Ӯ ҳам ба монанди Меҳр аз дӯшизае ба дунё омад ва 12 ёр (ҳавориюн) дошт. Шумораи 12, ки дар мазҳаби шиъа ҳам ба шакли 12 имом ворид шудааст, дар кешҳои митроӣ ва зартуштӣ шумораи маҳбуб буд. Митро ҳам 12 ёр дошт, ки ишора ба 12 моҳи сол дорад. Агар ба тасвирҳои аввалияи Исои Масеҳ таваҷҷуҳ кунед, ӯ чун Хуршед дар миёна асту 12 ёраш ба шакли 12 моҳ дар перомунаш.
Монандиҳо ба андозаест, ки метавон гуфт, ҳатто агар шахсияти афсонаии Исои Масеҳро дар масеҳият ҳифз кунед, боз ҳам ин мазҳаб бештар ҳамон мазҳаби Митрост, то чизе дигар. Ҳадиси ахтаршинохтии рӯзҳои 22 ва 25 десомбр ва ин ки дар ин рӯзҳо бо Хуршед чи иттифоқоте меуфтад, ин мавзӯъро равшантар мекунад. Ва мавзӯъи "се рӯз зери гӯр мондани Исо" (боз истодани Хуршед аз ҳаракат ба як ҷиҳат дар рӯзи 22 десомбр) ва "растохези Исо дар рӯзи 25 десобмр" (ҳаракати дубораи Хуршед пас аз 3 рӯз) баёнгари ин ташобуҳот аст.
Комраво бошед.
Отправить комментарий