пятница, 17 декабря 2021 г.

Оид ба парокандагии тоҷикон

 Мардуми порсизабон дар чанд кишвар ҷудо-ҷудо зиндагӣ мекунанд. Сохтҳои давлатдорӣ дигар, мазҳаб дигар. Назму насри классик аз афсонаҳои “Ҳазору як шаб” то “Абӯмуслимнома”, аз ашъори Рӯдакӣ то “Шоҳнома”-ву “Хамса”-ҳою ғазалиёти Ҳофиз он қадар адабиёти ғании ҳазорсола дорад, ки бояд ин миллати ҳамзабонро чун оҳанбетон ба ҳам мунсаҷим мекард. Ба ғайри ин мероси Шашмақомро намегӯед? Рӯзномаву маҷаллаҳо, радио, телевизион, интернет... Ҳама имконияти дастёбӣ ба маънавият ҳастанд. Аммо ҳеҷ не, ки ин миллат барои иттиҳоди қавитаре кӯшиш кунад.

Домани кӯҳ гирифтему думи хари хеш... Шикваҳои пурфарёди Лоиқ ҳама аз парокандагии миллатанд.

среда, 8 декабря 2021 г.

Баъзе фитнагариҳо бар зидди Мӯъмин Қаноат

 Секаи ҳизби коммунистии Тоҷикистон баъд аз даргузашти устод Турсунзода ба чунин қарор омада буд, ки ба пешбарии Фазлиддин Муҳаммадиев дар анҷумани интихоботи Иттифоқи нависандагон монеа эҷод кунад. Сипас ба Муҳаммад Осимӣ, ки муаллими устод Фазлиддин дар мактаби миёна буданду гапашон ба устод мегузашт, мефармоянд, ки шогирдашонро насиҳат кунад, ки аз ин  фикри раис шудан даст кашанд. Осимӣ ба воситаи Абдуқодир Маниёзов устод Фазлиддинроо ба хонааш хонда маслиҳат медиҳанд, ки нависандаҳо аксарият мехоҳанд ӯ раис шавад, аммо Сека талаб дорад, ки Муҳаммадиев “самоотвод” диҳанд.

 

суббота, 4 декабря 2021 г.

Мазҳабшои фариштахисол

 Бо Мазҳабшо Муҳаббатшоев баъди ба вазифаи ҷонишини сардабири ҳафтаномаи “Адабиёт ва санъат” таъин шуданаш шинос шуда будам. Аз ин пеш медонистам, ки журналисти бомаҳорат аст, аммо оиди хислатҳои неки инсониаш огоҳ набудам. Он вақт камина мудири шӯъбаи маданиятро бар ӯҳда доштам. Мақолаҳои ин шӯъба баъди имзои Мазҳабшо ба чопхона мерафт. Сардабир Аскар Ҳаким як миллиметр аз хати кашидаи шӯъбаи тарғиботи кумитаи марказии ҳизби коммунистии Тоҷикистон берун намерафт. Ман медонистам, ки мақолаи баҳсбарангезе бошад, бо сардабир баҳс накарда беҳтар медонистам ба Мазҳабшо муроҷиат кунам. Мазҳабшо баъди хонда шудан “Яна бир гуноҳ қилдим” гуфта имзо мегузошт. Ду-се калимаи ӯзбекиро вақти дар Академияи ҳизби коммунист дар Маскав хонданаш аз ҳамсабақҳои ӯзбек омӯхта буд.

 

пятница, 19 ноября 2021 г.

Оё баҳисобгирӣ силоҳи шайтонист?

 Дар Луғати русӣ-тоҷикӣ (Москва, с. 1985) инро ба русӣ статистика гуфтаанд. Маънои статистика беҳаракатист, яъне ҳолати фалаҷ. Ин маъно дар таркиби статистика низ боқи монда ба фалаҷи фикрии ҷомеа сабабгори асоси будааст. Оморро болшевикҳо дар тарғиботи худ ба дурӯғ он қадар олуданд, ки баъди сӣ соли истиқлол ҷумҳуриҳои пасашӯравӣ наметавонанд тоза кунанд. Масалан бигирем, чаро баъзе таърихшиносони Ӯзбекистон ҳатто дар китобҳои дарсӣ аз мавҷудияти халқи тоҷик дар ин сарзамин сухан кардан намехоҳанд? Зеро онҳо низ ба як винтики мошини дурӯғ табдил ёфтаанд.

 

То соли 1917 ба ғайри қаламрави Бухоро ин марз тобеи Россияи подшоҳӣ буд. Дар ин марз то ин сана се бор барӯйхатгирии аҳолӣ гузаронида шуда, натиҷаҳои он нашр шудаанд, аз ҷониби донишмандони рус дар корҳои илмӣ истифода гардидаанд. Яке аз чунин олимон И.И.Зарубин соли 1920 дар Ленинград китоберо бо унвони Население Самаркандской области нашр кардааст. Дар маълумоти саршумории соли 1916 миқдори тоҷикон дар шаҳри Самарқанд 59 ҳазору 901 кас, ӯзбекҳо 819 кас. Яҳудиҳои таҳҷоӣ яъне тоҷикзабон 11 ҳазору 578 кас. Форсҳо (он вақт шиаҳои форсизабонро чунин меномиданд) 515 нафар, афғонҳо 186 кас, эрониҳо (ки аксар туркизабонанд) 5 ҳазору 807 нафар, русҳо 13,5 ҳазор кас.

 

Баъд ин донишманд навиштааст, ки дар маълумотҳои барӯйхатгирии аҳолии замони шӯравӣ дурӯғнависӣ он қадар аз ҳад гузашт, ки рӯирост миқдори тоҷикони Самарқандро панҷ ҳазор маротиба кам карда нашр намудаанд.

 

Магар дар статистика имрӯз дурӯғнависӣ барҳам хӯрдааст?

 

Бигирем, соҳаи статистикаи бемории диабети қандро. Барои табобату пешгирии он давлат аз рӯи маълумоти оморӣ маблағ ҷудо мекунад. Миқдори беморон даҳ фоизи аҳолӣ, аммо донишмандон мегӯянд, ки кариб чил фоизи одамон дучори ин беморӣ ба духтур муроҷиат накардаанд ва агар ташхисис дурустро роҳандозӣ кунад, 50 фоиз аст!

 

Дурӯғнависӣ оқибат сохти шӯравиро дучори ҳалокат кард!

 

Акнун як латифа:

Худо ба биҳишт даромада мебинад, ки шайтон дар сояи дарахте хуррок кашида хобидааст.

- Ҳой шайтони лаъин! Магар ман туро ба замин бадарға накарда будам?- мегӯяд Худо.

- Он ҷо он қадар дурӯғнависӣ авҷ гирифт, ки ба будани ман ҳоҷат намонд,- гуфтааст шайтон.

 



среда, 17 ноября 2021 г.

Кӯчонидани хонаи Айнӣ қонуншиканист!

 Оё дар Тоҷикистон қонуни ҳифзи мероси миллӣ ҳаст?

 

Ҳавлӣ-музуйи С.Айнӣ дар Душанбе дар рӯйхати ёдгориҳои меъморӣ буд ё не?

 

Одатан дар девори чунин ёдгориҳо ба лавҳаи мармарӣ менависанд: “Ин бино ёдгории меъморӣ буда аз ҷониби давлат муҳофизат мешавад”. Дар замони шӯравӣ ҳамин тавр буд, агар дар Тоҷикистон қонуни дигаре эҷод накарда бошанд, пас ҳамон қонун амал мекунад ва қонунҳои байнанхалқӣ оид ба мероси фарҳангӣ.

 

Музейи Айнӣ моли Академия, Иттифоқи нависандаҳо ё шаҳрдорӣ буда наметавонад ва инҳо ҳақ надоранд тақдири онро ҳал кунанд, чун ин музей моли тамоми халқ аст ва онро қонун муҳофизат мекунад, агар воқеан Тоҷикистон давлати қонунасос бошад, на феодалӣ!

 

Президенти Ӯзбекистон И.Каримов дар атрофи ёдгориҳои Самарқанд иморатҳои бузурги баҳашамати замони шӯравиро ва чанд корхонаи азимро вайрон кунонд. Инҳо садҳо миллиард доллар арзиш доштанд! Ана муносибати хуб ба таърих бояд чунин бошад!

 

Инро бинед, ки дар паҳлӯи музейи душанбегии устод Айнӣ иморати бисёркабата аз шишаву бетон қад афрохтааст ва касе эътироз накардааст.

 

воскресенье, 14 ноября 2021 г.

Плани музейи ояндаи Айнӣ дар Душанбе

 Пешниҳод ба Президенти Тоҷикистон, пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон.

 

Музейи ояндаи Айнӣ дар ҷои ҳозирааш бо ҳифзи ҳавлии устод бояд чунин бошад!

 

1.       Пештоқи мадрасаи Кӯколдош, ки устод Айни таҳсили илми карда буд. Аз дарвозаи боҳашамати пештоқаш баланди он зиёраткунанда вориди комплекс мешавад. Дар ҳамин иморати мадрасамонанд, кормандони илмӣ, ходимон, роҳбарият, техникҳо, васоити таъмини барқу гармдиҳӣ, об ва ғайра ҷой мегиранд. Ягар як бахши Институти забону адабиёт ҷой гирад, боз беҳтар  аст.

2.       Ҳавлии устод дар зодгоҳашон дар Бухоро. (Бо мактаби кӯҳнае, ки дар он хондаанд)

3.       Зиндони амирӣ баъди ҷазои 75 чӯб ва бемористони Когон.

4.       Ҳавлии самарқандии Айнӣ, таъсиси мактабҳои нав, нашриёти давлатии Тоҷикистон дар Самарқанд бо роҳбарии Айнӣ.

5.       Ҳавлии душанбегии Айнӣ ва интихобшавиаш ба мансаби президенти А.И. Тоҷикистон.

6.       Толори асарҳои чопшудаи Айнӣ дар Тоҷикистон ва берун аз он. Баҳои адибону олимони бузурги ҷаҳон ба мақоми Айнӣ.

7.       Толори намоиши осори синамои устод, филмҳо дар бораи ӯ, ва навори спектаклҳои аз рӯи асарҳои ба саҳна гузошта шуда.

8.       Осори шогирдону пайравони устод Айнӣ, фарзандону пайвандони устод Айнӣ.

9.       Саҳми устод Айнӣ дар насру адабиётшиносии Ӯзбекистон

10.   Толори осор ва симои Айнӣ дар санъати тасвирӣ.

11.   Бӯстонсаройи самарқандии устод Айнӣ бо дарахту току гулҳои садбарги қадима, ки дӯсташ медоштанд. Ин чо бояд чойхонае бошад, ки зоирон нишаста дам гиранд ва аз таомҳои писандидаи устод Айнӣ бичашанд, мавригии Бухороро, шашмақоми Ҳоҷӣ Абдуллазизро истимоъ кунанд.

 

 Устод Айнӣ чи осору чи зиндагиашон уқёнуси бузургест. Камина наметавонам ин ҷо ҳама мероси ӯро ишорае карда бошам. Аз адибон, наберагони устод, адабиётшиносон хоҳишмандам, ки чизеро фурӯгузор карда бошам, илова кунанд.

  

воскресенье, 17 октября 2021 г.

Дар роҳи биҳишт

 Хоҷа Насриддин Афандӣ мемирад. Дар он дунё мегӯянд, ки дар дунёи фонӣ рӯзи хуш надидӣ, биё чанд гуноҳатро бахшидем, ба ту иҷозат ба биҳишт додем.

 

Хоҷа ба ҷониби биҳишт равон мешавад. Аз назди дари дӯзах гузашта мерафт, кии чашмаш ба навиштаҷоти болои дари дӯзах афтод. Дар деворҳо суратҳо аз даруни дӯзах часпонида шуда буданд. Шиори болои дар “Ин дӯзахро кайҳо аз нав сохтаем, дӯзахи имрӯза беҳтар аз биҳишти барин аст!”

 

 Сипас дар суратҳои девор ҳама аксҳо ба беҳтар будани дӯзах аз биҳишт далолат медоданд.

 

Хоҷа Насриддин, ки одами зудбовар буд, фикр кард, ки то дари ҷаннат чӣ қадар пиёда рафтан лозим, маълум нест.

 

Дароям ё не?

 

Дар таги дари дӯзах шайтон дар либоси мулло рост истода буд.

 

- Магар дӯзах акнун беҳтар аз биҳишт шудааст? – Пурсид Хоҷа.

 

Шайтон гуфт: - Оре, мисли шумоён мо ҳам инқилоб кардем, яъне ба капитализми инсонпарварона гузаштем.

 

Хоҷа пурсид: - То ҷаннат роҳ дур-мӣ?

 

- Хеле дур,- гуфт шайтон, - шумо бо тани беэзору пои луч аз ҷангали пурхор бояд гузаред, баъд як Пули сирот ҳаст, аз он гузашта метавонед ё не маълум нест.  Пули сирот як тора мӯйи асп барин, аз он ҳатто дорбоз гузашта наметавонад.

 

- Ин тавр ки бошад, ба дӯзах медароям, - гуфт Хоҷа ва ҳамин ки ба дӯзах даромад, дошта ба деги ҷӯшон андохтанд. Ӯ дод мегуфт: - Дар девор гап дигар буд-ку!

 

Ба ӯ гуфтанд: - Ин реклама буд. Ба ту дар таги дар фаҳмонданд, ки мо ба капитализм гузаштем.

 

Баъзан фикр мекунам: - Перестройка шуд, истиқлол шуд. Чаро аз мо касе напурсид, ки дар ҷамъияти капиталистӣ зиндагӣ кардан мехоҳед ё не?

 

четверг, 30 сентября 2021 г.

ЧЕҲРАҲОИ ШИНОХТА

 STV - САДО ВА СИМОИ САМАРҚАНД

ЧЕҲРАҲОИ ШИНОХТА

Барномаи навбатӣ ба ҳаёту фаъолияти боз як нафар чеҳраи маъруфӣ фарҳангӣ, фарзанди фарзонаи Самарқанди бостонӣ, инсони хоксору меҳнатӣ, адиби шинохтаи тоҷик Адаш Истад бахшида мешавад.



четверг, 24 июня 2021 г.

Афсонаи зиндагӣ

 Агар ба олами ҳайвоноти ваҳшӣ бо чашми ибрат нигаред, бисёр чизҳоеро кашф мекунед, ки хотирмон ҳастанд. Масалан ҳайвоне ҳаст ба мисли муш, ки заминкани луч (голый землекоп) мегӯянд. Ӯ дар зери замин бо хӯрдани решаҳои рустаниҳои пайдо кардааш қаноат мекунад. Дарозии умраш 300 сол аст. Муш низ зери замин хона мекунад, бо хӯрдани реша каноат накарда ба рӯи замин мебарояд, то ки тухми рустаниҳоро ёфта хӯрад. Ин ҷо мор, бум, гурба, рӯбоҳ ва дигар душманони ӯ ҳастанд. Ба ин сабаб доим зери тарс, яъне ҳаяҷони қалбӣ (стрес) зиндагӣ мекунад.

 Давоми умри муш 3-4 сол аст. Яъне тахминан сад баробар камтар аз заминкани луч.

 Аммо кадом тарзи зиндагӣ беҳтар аст: зиндагии ҳақиқиро надида умри дароз дидан, ё аз неъматҳои бебаҳои табиат лаззат бурдану умри кам дидан?

 Вақте ки рӯшанфикронамон дар мушхонаҳои худ сар фурӯ бурдаанду намехоҳанд оиди ноадолатиҳо дар ҷомеа ҳарфе бигӯянд, ба назарам ҳамон заминканҳои бараҳнаанд, аммо бе он умри дароз. 

Оё мардуми тоҷик мафкураи меҳварӣ дошт?

 Мафкураи миллии мардумоне, ки дар собиқа Авесто доштанд, дар доираи талаботи он комилан шакл гирифта буд. Яъне душмани асосии инсон дурӯғ шинохта шудааст. Ба ғайри он формулаи “Пиндори нек, гуфтори  нек, кирдори нек”. Пиндори нек, яъне фикри нек. Дурӯғ ҳамту як сухани норосту ғайривоқеӣ набуда маънои васеътаре дорад.

 

Вақте мо бо тӯйҳои серхароҷот обрӯ гирифтан мехоҳем, бо мошини хориҷии гаронқимат худнамоӣ мекунем, инҳо низ навъе аз дурӯғ маҳсуб мешаванд. Зеро қимати инсонро на молу ашьё, қасру мансабу сарват балки накӯкорӣ, саховат ғамхорӣ ба эҳтиёҷмандон муайян мекунад.

 

Аҳамияти хонавода дар фарҳанги мардумӣ

 Бисёр чизҳоро дар муқоиса мефаҳмем. Масалан мо оиларо хонавода мегӯем. Оила вожаи арабӣ буда аз оил, ки ниёзмандӣ ва аёлмандиро ифода мекунад, сохта шудааст.

 

Аммо  дар асл хонавода мегуфтаанд. Яъне дар мафкураи мардуми тоҷик хона мақоми баландро соҳиб аст.

 

Аммо бинед, ки оиларо ба русӣ семья мегӯянд, яъне тухма. Ба хона вобаста накардаанд. Фарзанди рус дар аксар маврид ба воя  расад, ҳаракат мекунад аз хона баромада равад ва зиндагии мустақилона дошта бошад.

 

О проявлении фашизма у соседей

 Анализируя провокации киргизских властей на границе Таджикистана – на исторические и документированные картами Советского Союза таджикские земли, пришел к печальному выводу. В Киргизстане есть все признаки фашизма.

 

Таджикские журналисты больше всего говорят о национализме киргизкой стороны.

 

Но национализм еще не фашизм, это идеология!

 

Конечно корни фашизма зиждется на национализме.

 

О НАЗВАНИЯХ НОВЫХ РАЙОНОВ САМАРКАНДА

 Так как город Самарканд расширяется (спасибо президенту Ш. Мирзиёеву!) появляются новые районы с новыми названиями.

Так как Самарканд не новый город и имеет древнюю историю, мы обязаны сохранить и древние названия местностей.

 Исторические географические названия Самаркандской области приведены в книге незабвенного историка Василия Вяткина «Материалы исторической географии Самаркандского вилоята». Эта книга была издана в 1900 году, за эту работу автор получил золотую медаль Географического общества России.

Ёде аз Баҳром Истамқулов

 Ба мардӣ марди майдон буд,

Ба ғайрат чархи гардон буд.

Зи тифлӣ дид бас азоби сахт,

Намурд зеро, ки сахтҷон буд.

Дар ин рӯзгори бешафқат,

Чу хуршед меҳрафшон буд.

Ба дӯстон худ палав мепухт,

Ба ҳоли халқ дилаш месӯхт.

Ниҳон медошт дарди худ,

Набардаш бо саратон буд.

Навишта се китоби хуб,

Бигуфт бо зиндагӣ падруд.

Ба марги ин азизи дил,

Бисухтам хеле чун каҳдуд.

Надошт ӯ дар дилаш гарде,

Кунун ку як ҳамдарде?

 

Мусоҳиба дар жанри худӣ

 Жанри асосии камина фантастикаи илмӣ буд, ки дар рӯҳияи камина нақши амиқе дорад.

Ин саҳар ба оинаи барқад нигариста афзудани сафедиҳоро дар мӯи сар ва абрувон дида оҳ кашидам, ки зиндагӣ чӣ қадар тез мегузарад.

Тоб хӯрда аз оина дур шуданӣ будам, ки аксам дар симои худам чу одами зинда аз даруни оина берун омад ва гуфт: - Ман ба шумо ҷаноби олӣ чанд савол дорам. Охир ман ҳамкасби шумоям. Журналист.

Саводнок кист?

 Ҳамроҳи банда дар мактаби миёна як ҳамсол ва ҳамқишлоқӣ мехонд. Хеле бадхон буд. Дар соли саввум ба зинаи чорум нагузашт. Ҳамин тавр мактабро тарк кард, як илоҷе карда дар макаби шабона соҳиби аттестат шуд. Ман аълохон будам, мактаби олиро низ бо дипломи сурх хатм кардам. Бисёр сол дар матбуот кор карда соли 1993 ба зодгоҳам – Самарқанд баргаштам. Дар киса як танга надоштам ва дар бағал 9 номгӯй китоби нашркардаам.

Он ҳамсоли бадхонам дар корхонаи гӯсфандпарварӣ кор кардааст. Қасре сохта буд, ҳама фарзандонашро хонаву ҷойдор карда буд, дар зераш мошини сабукрав. Сабаби чунин фарқияти иқтисодӣ он буд, ки ӯ саводи ҳаётӣ дошт. Барои ӯ алгебра, геометрия, ҷуғрофия лозим набуд.

Ӯ саводнокиро дигар хел мефахмид - дар ҳаёт роҳи пулёбиро ёфтан.

 Ман ӯро сафед намекунам. Ин мисол чандон мувофиқаст ё не, барои он овардам, ки ҳар кас саводнокиро ҳар хел мефаҳмад.

Дар замони шӯравӣ дар мактаби миёна “Ҷамъиятшиносӣ” ном фан буд, ки аз сиёсат сухан мекард. Сипас дар мактаби олӣ “Материализми диалектикӣ”, “Таърихи КПСС”, “Иқтсоди сиёсӣ” барин фанҳоро омӯхтем. Ин ба ғайри ҳаррӯза ним соат информасияи сиёсии пеш аз оғози дарсҳо дар мактаби миёна.

Акнун ба ман гӯед, ки бачаҳои тоҷик аз ҷамъиятшиносӣ, сиёсат чӣ медонанд?

Агар вазъ ҳамин тавр бимонад, оқибат чӣ мешавад?

Он чизе, ки оиди форматсияҳои ҷамъиятӣ дар дарсҳои торих бачаҳо меомӯзанд, барои шакл гирифтани саводи сиёсӣ кофӣ нест. Ҷамъиятшиносӣ илми ҷиддист ва онро густурдатар фаро бояд гирифт.

Баъзеҳо эҳтимол чунин гумон мекунанд, ки ҳар чӣ ҷавонон аз ВАО ва Интернет гиранд, саводи сиёсиро шакл медиҳад. Оре инкор намекунам, аммо дар ВАО ва Интернет афкори манфӣ низ бисёр аст.

Иммунитети зидди мафкури вайрони сиёсиро бачаҳо бояд дар мактаб ҳосил кунанд. Дар ҳамин ҳолат онҳо тӯъмаи тарғиботи экстремистҳо намешаванд, аз қабили экстремизми динӣ – ДОИШ ва ғайра.

Ҷавонони тоҷик оё медонанд, ки сиёсат низ илм аст ва ба русӣ онро политология мегӯянд. Политолог ин сиёсатшинос аст. Дар баҳсҳои сиёсӣ, ки дар телевизиони Русия баъзан мебинед, сиёсатшиносон суханронӣ мекунанд.

Яъне кори буз нест хирман кӯфтан.

Дар Фейсбуки тоҷикӣ сиёсатшиноси варзида нест.

Ба ин сабаб бесаводии сиёсӣ ба як дарди умумӣ табдил ёфтааст.

Ба ин сабаб наметавон аз ҳушёрии сиёсӣ сухан кард.

Ба ин сабаб душвор аст пешгӯӣ кардан, ки дар ҷомеъаи тоҷикӣ пешрафти фикрӣ рух медиҳад ё не.

Умуман ҷаҳонбинии сиёсӣ ҳаст ё нест?

Масалан бигирем мардикорони тоҷикро, ки теъдодашон миллионҳо нафар аст. Ва аксар бо меҳнати вазнин дар хориҷа дур аз ватан рӯз мегузаронанд.

Инҳоро сармоядорони хориҷӣ бераҳмона истисмор мекунанд. Агар ҷавони мардикор саводи сиёсӣ надошта бошад,, Маркс дар “Капитал” чӣ навиштааст, надонад, магар барои зиёд кардани ҳаққи меҳнаташ мубориза мекунад? Чӣ тавр исбот мекунад, ки капиталист ҳақи ҳалоли ӯро бурида истодааст?