Ифодаҳои обдори самарқандиён – 42

Санги вазнина об намебарад.

Насиҳат ба маънои он ки ба ҳар як носозгории ҳаёт пурсаброна тоқат кун. Ба арӯс дар рӯзи тӯйи никоҳ вақти гусел аз хонаи падар сарвари хонавода «ба ҷои рафтагет санг шав» гӯён дуо мекунад.

Аспи нағзба як қамчин, аспи бадба сад қамчин.

Яъне ба одами нағз як ишора кофист.

Қасами буз.

Бузи мода вақти зоидан савганд мехӯрдааст, ки дигар ба бузи нар наздик намеравад. Аммо баҳор ин қасами худро фаромӯш мекардааст.

Дар бораи онҳое, ки савганди худро мешикананд, мегӯянд:

- Қасами вай – қасами буз!

Матни нав низ лозим аст!

Дар Тоҷикистон шашмақомшиносӣ ривоҷ пайдо накардааст. Чанд асари илмӣ, ки доир ба он аст, танҳо ба тоираи танги донишмандони саҳа маълум. Оид ба адабиёти тарғибӣ, ки бояд мақомхониро барои мардум шарҳу тафсир кунад, ҳоҷати гап нест.

Аз рӯи мушоҳидаи шахсии камина хусусан байни насли ҷавон мақомшунавӣ расм нагардидааст.

Матнҳои сурудҳои мақом аз осори шоирони асрҳои миёна иборат буда, ба сабаби дар онҳо зиёд мавҷуд будани  калимаҳои архаистӣ ба доираи васеи мардум фаҳмо нест. Устоди бузурги мақомхон Барно Исҳоқова барои фаҳмотар кардан аз ғазали Ҳофиз «Биё то гул барафшонему май дар соғар андозем» баъзе мисраъҳоро партофта сабуктар карда буд. Ғазалҳои шоирони мумтози тоҷики асрҳои гузашта аксар мазмуни тасаввуфӣ доранд. Масалан дар онҳо калимаи май ба маънои аслии худ намеояд ва он шароб нест, ки аз оби ангур мегиранду менӯшанд. Дар ақсар маврид он каломи раббониро ифода мекунад.