Сиёваши Авесто оиди ҳафт марҳилаи митроӣ

Сиёваши Авесто оиди ҳафт марҳилаи митроӣ фикри худро дар мақолае дар Интернет дар сомонаи Авесто таҳти унвони «Чӣ гуна Митро тамаддунҳоро поягузори кард?» баён кардааст.

Кўшиш менамоям бо нуктаҳои асосии фикри дар ин мақола баён кардаи ў хонандагони блогро огоҳ кунам.

Тақрибат ҳафт ҳазор сол пеш аз кўҳҳои Помири Тоҷикистон Митро фуруд омад, то як ташкилоти бузургу ҷаҳониро поягузорӣ кунад.

Ў як гурўҳи ҳафт нафараро ба унвони вафодортарин ёрони худ омўзишу парвариш дода буд. Ҳарчанд ин теъдод имрўз фузун шудааст, аммо он адади ҳафт теъдоди ахтароне (сайёраҳо) буд, ки дар гирди хуршед мегаштанд он замон. Дар нигоҳи Митро низ он сайёраҳо ҳафтто буданд. Бадинрў ў ҳафтаро низ бо ҳафтрўза кардан офарид ва солро ба 52 ҳафта ва 12 моҳ ва ҳар моҳро ба 29, 30, 31 рўз тақсим карда ва чаҳор фасли баҳор, тобистон, пойиз ва зимистонро офарид.

Дар он даврон ҳар сол, ки 12 моҳ бошад, чаҳор соли хуршедӣ маҳсуб мешавад ва оғози ҳар фасл оғози соли нав. Баъдҳо бо талоши Митро, ҳар шаш моҳ ва пас аз он ҳар дувоздаҳ моҳ як сол ба ҳисоб гирифта шуд.

Илму дониши митроиён бо илму дониши замон пеш мерафт ва ситорашиносӣ, пизишкӣ (табибӣ), дорусозӣ, фалсафа, омўзишҳои размӣ ва оини шаҳриёрӣ аз маводи аслии дарсҳои Митро буд, ки дар ғорҳои кўҳҳо ва дур аз ғорҳо тавассути гурўҳе, ки муҷаҳҳаз ба паргол ва гунё ва шоқул буданд ба пайвастагон омўзиш дода мешуд. Ҳафт дараҷа дар миёни пайвастагон рамз буд. Вуруди расмӣ ба ғорҳо вижаи пайвастагон аз радаи дувум ба боло буд.

1). Калоғ (калзоғ), яъне одаме ки худашро ақли кул медонад ва куллӣ қор-қор мекунад ва ҳазору як муддаои бехуд дорад.

Барои пайвастан бо гурўҳ бо чашмбастаҳон аз кўҳ боло меравад вориди ғор шуда ва кулли пурсиш посух дода аз имтиҳонӣ вафодорӣ мегузарад, шогирди клоси аввал маҳсуб мешавад, то ин ки пас аз муддате ба дараҷаи дуввум боло биравад.

2). Пайваста: Ва ё пуштибонӣ шуда дар ин марҳала ҷудо аз омўзишҳои муқадамотии илмии матраҳшуда дар боло ва фарогири сангтарошӣ барои сохтани маъбадҳои Митро дар ғорҳо, фарогирии омўзишҳои размӣ низ шурўъ шудааст то инки довталаби номзад сарбозе шавад.

3). Номзад ба касе мегуфтаанд, ки мароҳили нахустини омўзишро гузаронда ва омода аст то ҷонро дар роҳи ормон ва андешаи Митро ва раҳоии инсонҳо ва огоҳии онҳо дар назми ҳоким бар ҳастӣ ба бозӣ бигзорад ва сарбоз шавад.

4). Сарбоз: Марҳилаи сарбозӣ басони ҳамин давраи омўзишии сарбозӣ аст, ки дар саросари ҷаҳон эъмол мешавад.

Инсон зери сахтгирии омўзишҳои размӣ қарор мегирад, то силоҳшўр ва далер шаваду омодаи Рустам шудан гардад.

5). Шер шудан ё Рустаму генерол шудан марҳилаи панҷум бадааст, ки унсури митрогаро ҳам омўзишҳои илмии ситорашиносӣ, пизишкӣ, дорушиносӣ ва ғайраро фаро гирифтааст ва ҳам тамоми қонуни размиву ҷангиро, ба гунае ки метавонад даҳҳо гурўҳи ҳафтнафараи дигарро роҳбари кунад.

6). Марҳилаи шашум. Дар ин марҳила фард унвони порсиро азони худ мекардааст, дар он замони пайдоиши Митро ҳанўз қавму қабилаву ҳукумате ба номи порс, порсиён ва ё порсӣ вуҷуд надоштааст. (ҳафт ҳазор сол пеш).

Порсӣ ба унвони инсони огоҳ ва озодаю фарҳехта ва омодаи хидмат ба дигарон маънӣ мешудааст ва он гоҳ ки касеро порсӣ меномидаанд, яъне ин фард ба шаҳриёрӣ ва падарӣ ва устодӣ наздик мешудааст, то битавонад ҷаҳони хеш ва минтақаи зери нуфузи хешро ба сўи беҳӣ ва некӣ ва хубӣ ҳидоят ва роҳбарӣ кунад.

7). Дараҷаи ҳафтум. Дар маъбадҳо ва ғорҳои Митро, инсони комил – падар бадааст, падар шудан ва ё устоду шаҳриёр шудан будааст. Ў метавонад бе ҳеҷ пешдоварӣ бар мардум ҳукмронӣ кунад ва ононро шаҳриёру роҳбар бошад ва тамоми донишҳои ҳафтгонаи баъди Митроро ба тўдаҳои мардум мунтақил кунад.

Митро ҳангоме, ки бо хушксолии Помир мувозеҳ мешавад дастур медиҳад то рустоиён говони нарро қурбонӣ кунанд то хуни онҳо заминро борвар кунад. Аммо Митро пас аз сохтани гурўҳҳои ҳафтнафара ором-ором рустои худро шаҳри Помир сохта ва барояш полис (шаҳрбон) мегузорад, то ки молу мулк ва ҷони шаҳриён зери ҳимояти посбонҳо қарор бигирад.

Ин ҷо байни фикри Мирҷалолиддини Каззозӣ дар мақолаи «Сўзани Исо» ва Сиёваши Авесто фарқе мебинед, чун ба қавли Каззозӣ шогирди мактаби Митроӣ ҳангоми гузар аз ин санҷишҳо марги намодинро низ аз сар гузаронида тамоман одами нав бо номи нав мешудааст.

Ба ин сабаб Каззозӣ решаҳои тасаввуфро дар оини меҳрпарастӣ медонад. Ва аз ҷумла байни марҳилаи падари митроӣ ва пири тасаввуф монандиро кашф карда таъкид мекунад, ки вожаи пир маънои падарро ифода мекунад, чун тарсоён, ки бисёр нуктаҳои оини меҳриро нусхабардорӣ кардаанд, рўҳониро падар гўён хитоб мекунанд ва поп-и русӣ аз боб, ё бобост.

Сиёваши Авесто баъзе фикрҳои баҳсангез низ дорад. Агар ҳафтаи ҳафтрўза эҷоди Митро мебуд, ҳатман рўзҳои ҳафта номҳои ориёӣ медоштанд. Моли мардуми соминажод будани ҳафта ҷои шакке надорад.