Бад магўй!

Як нафар ба даст қалам гирифтааст ва ҳар чизи манфие, ки дар эрониҳо дидааст, рўи қоғаз овардааст. Кори саҳл буд, агар танҳо рўи қоғаз мебуд. Ва чунин амал бори аввал мушоҳида намешавад.

Бумага все стерпит – яъне – қоғаз ба ҳамааш тоб меоварад мегўянд русҳо. Аммо ин навиштаҳо дар Интернет дар блоги Андеша истодаанд ва мисли ҳукмномаи як каси бо эрониҳо бисёр таҷрибаи ҳамкорӣ дошта бетаъсир нахоҳад буд.

Мақсад аз ин навиштаҳои ў чист? Оё мехоҳад, ки эрониҳо ҷиҳатҳои манфии худро бифаҳманд ва ба ислоҳи он ҷаҳд кунанд? Дар ин сурат блоги Андеша ба сабаби ҳуруфи кириллӣ байни эрониҳо хонандаи зиёде надорад. Масъала ин аст, ки хислатҳои манфӣ байни худи мо тоҷикон низ кам нест ва агар ин хислатҳоро ягон эронӣ ҷамъоварӣ кунаду дар матбуоти Эрон ба хати форсии арабӣ нашр намояд, мо тоҷикон чӣ хоҳем гуфт?

Ҳатман хоҳем гуфт, ки эй фалонӣ, чаро танҳо бо ранги сиёҳ тасвирамон мекунӣ, наход ки ягон сифати хуби халқи тоҷикро надидаӣ?

Боз хоҳем гуфт, ки аз нашри чунин гапҳо мақсад чӣ буд? Барангехтани нафрат байни тоҷику эронӣ ё наздиктар кардани онҳо?

Сухан танҳо оиди як қавм нест. Эрониҳои Эрон танҳо аз мардуми форс иборат нестанд, турку араби зиёде он ҷо сокинанд.

Ҳоло замонест, агар касе бигўяд, ки халқи ўзбек фалону беҳмадон тоҷикон бо тааҷҷуб ба ў нигоҳ мекунанду бо таассуф сар хоҳанд ҷунбонд, ки ақлаш костааст.

Зеро мо тоҷикон бо ўзбекҳо ҳамсоя, ҳамзамин, ҳамтабақ ҳастем, онҳоро хуб мешиносем, медонем, ки халқи ўзбек умуман хеле одамдўст ва меҳрубон аст.

Агар чунин суханҳои манфӣ нисбати эрониҳо гуфта шавад, каси зиёде пайдо намешавад, ки эътироз кунад. Сабаби ин хеле аз марзҳои тоҷикӣ дур мондани эрониҳост. Аммо камина дар таҷрибаи ҳаётиам бисёр мушоҳида кардаам, ки аз фарҳангиёни эронӣ онҳое, ки бар сари халқи тоҷик ду-се қарни охир чӣ фоҷиаҳо омадааст, огоҳанд, ба тоҷикон хеле самимитар муносибат мекунанд ва агар лозим шавад, кўмаки худро дареғ намедоранд.

Сабаби асосии камбинии эрониҳо нисбати тоҷикон зарари бузургу ҷиддиест, ки фарҳанги тоҷик асрҳои охир дидааст ва он муҷиби камфарҳангии мардуми тоҷик гардидааст.

Масалан, як асри охир ба сари мардуми тоҷик чӣ қадар фоҷиаҳо омад? Китобсўзӣ, қатлу ҳабсу бадарғаи рўшанфикрони асил, ду бор дигар кардани хату алифбо ва билохир ҷанги шаҳрвандӣ, ки хеле аз соҳибонӣ қалам кушта шуданд.

Гарчанде дар замони шўравӣ ташкили ҷумҳурии Тоҷикистон ҳодисаи мусбат буд, боз ҳам мо тоҷикон бо халқҳои дигари шўравӣ дар як маҳбаси оҳанин будем, имкони дастёбӣ ба дастовардҳои илмиву маърифативу фарҳангии ҷаҳонӣ хеле кам буд.

Дур равем то Масков мерафтем, аммо ҷавонони эронӣ дар Порису Лондон таҳсили илм мекарданд. Ба ҳамин ваҷҳ онҳо аз шеъри модерн ва ҳар чизи мусбате, ки дар Ғарб буд, пештар ва бештар аз мо баҳра бурданд. Сабаби пешрафти насри бадеии тоҷик боз ҳам мактаб қарор гирифтани насри классики рус Гогол, Чехов, Толстой, Достоевский дар ҷаҳон буд.

Ба ин сабаб ибораи «камфарҳангии тоҷикӣ» як ҷамъбасти шартии умумист, фарҳанги тоҷик дастовардҳои вижае дорад, ки барои эрониҳо ҷолиб аст. Аммо ин дастовардҳо дар адабиёт, мусиқӣ, наққошӣ он қадар бузург нестанд, ки мо бо дилпурӣ бигўем: соҳиби пешрафти фарҳанги гардидаем.

Дар се даҳсолаи охир эрониҳои ба Ғарб кўчбаста тавонистанд, ки фарҳанги навинро ҳифз ва ривоҷ бахшанд, студияҳои телевизионии форсии зиёде таъсис диҳанд ва мусиқии ба рақобат тобоварро эҷод намоянд.

Чаро мо тоҷикон клипҳои баландсифат эҷод карда наметавонем, ки тавассути ин студияҳои телевизиони пахш бигарданд?

Рўшанфикрони тоҷик гумон мекунанд, ки ҳар як эронӣ аз ин воқеаҳо хабардор аст. Аммо ин тавр нест. Бисёре аз эрониҳо фикр мекунанд, ки сабаби камфарҳангиву камдонишии мо аз танбаливу беғайратист.

Мо барои шиносондани халқи тоҷик ба мардуми эронӣ қариб, ки коре накардаем. Ташаккур ба оқои Шеърдўст, ки чанд китоби адиби тоҷикро дар Эрон чоп кардааст, аммо ин ва корҳои дигар он қадар каманд, ки тасаввуроти эрониҳоро нисбати тоҷикон чуноне ки бояд, шакл надодаанд. Офарин ба Мирзо Шакурзода, ки ин муамморо аз ҳамаи мо рўшанфикрони тоҷик бештар ва амиқтар дарк намуд ва китобҳое, ки дар Эрон ба табъ расонд, ғановати бузурги фарҳанги тоҷикиро муаррифӣ намуд.

Доктор Масъуди Миршоҳӣ дар Порис шеъри бонувони порсигўи Ўзбекистонро дар китоби «Дурри дарӣ аз Самарқанд то Бухоро» нашр кард. Чунин корҳо ҳастанд.

Аммо садҳо чунин корҳо бояд амалӣ шаванд, то ки эрониҳо на танҳо ба мо бо дилсўзӣ нигаранд, балки тоҷиконро самимона дўст доранд.

Ба ҳар ҳол халқи тоҷик ба чунин муҳаббати самимӣ арзанда аст.